Gilles’a Deleuze’a filozofia różnicy.

Celem prezentowanej rozprawy jest rekonstrukcja filozoficznych rozważań Gilles’a Deleuze’a na temat pojęcia różnicy. Tekst podzielony jest na pięć głównych rozdziałów. W rozdziale pierwszym prezentuję ontologiczne stanowisko zajmowane przez Deleuze’a, który na przekór dominującej w filozofii XX wieku tendencji do odchodzenia od pytania o naturę bytu jako takiego postawił takie właśnie pytanie . Polemizował przy tym z klasycznym stanowiskiem Arystotelesa oraz jego scholastyczną interpretacją spopularyzowaną przez świętego Tomasza, samemu zajmując stanowisko bliższe temu, które reprezentował Jan Duns Szkot. „Doktor subtelny”wbrew Akwinacie twierdził, że cały byt, a zatem zarówno Bóg, jak i stworzenie, są bytami jednoznacznymi. Deleuze uważał, że Szkot nie był jednak dość radykalny i konsekwentny. Wskazuje także na historyczny rozwój ontologii jednoznaczności, której kolejne etapy wyznaczyli Spinoza, utożsamiający Boga i naturę, i Nietzsche, którego ezoteryczna nauka o wiecznym powrocie w interpretacji Deleuze’a jest wyrazem jednoznaczności absolutnej, osiągniętej dzięki temu, że sam byt zostaje w nim utożsamiony z różnicą. Wieczny powrót Deleuze interpretuje jako wieczny powrót samej różnicy, nie zaś tego samego.W kolejnym rozdziale przyglądam się deleuzjańskiej koncepcji różnicy wychodząc od filozofii transcendentalnej, przede wszystkim od przeprowadzonej przez Kanta „rewolucji kopernikańskiej”. Filozofia idealizmu transcendentalnego opiera się na założeniu, że przedmiot dostosowuje się do uposażenia poznawczego, którym dysponuje podmiot. Deleuze podjął tę myśl, ale twierdził, że to nie podmiot, ale sama różnica stanowi najwyższą, transcendentalną zasadę, warunkującą rzeczywiste doświadczenie. Potrzebne jest zatem, jak pisze w Różnicy i powtórzeniu, ponowienie przedsięwzięcia Kanta, rewolucja w rewolucji, tym razem polegająca na odwróceniurelacji między tożsamością (tutaj oznaczającą przede wszystkim tożsamość podmiotu transcendentalnego) i różnicą, której zostaje przyznane logiczne pierwszeństwo. Przedstawiając te zagadnienia zwracam szczególną uwagę na dwie kwestie: związek Kantowskiej nauki o dwóch pniach poznania z konstrukcją cogito oraz bezpośrednio wynikające z niej wpisanie przez Kanta czasu w samo cogito. W interpretacji Deleuze’a cogito uczasowione przez Kanta zostaje – po dokonaniu ponownej rewolucji – powiązane z wiecznym powrotem różnicy. Zatem znów to koncepty Nietzschego okazuję się kluczowe dla wywodu Deleuze’a. W trzecim rozdziale przyglądam się bliżej empiryzmowi transcendentalnemu. Doprecyzowuję wywiedzione z Krytyki czystego rozumu odróżnienie wielkości intensywnych od ekstensywnych oraz omawiam rolę, jaką pełnią one w filozofii Deleuze’a oraz Kanta pokazując, że empiryzm transcendentalny (odwrotnie niż transcendentalny idealizm) opiera się na uprzywilejowaniu tych pierwszych. W Różnicy i powtórzeniu intensywność jest jedną z figur różnicy, jej odmianą zmysłową. Inną kluczową formą różnicy jest wirtualna Idea, którą Deleuze zastępuje zarówno kantowskie pojęcia, jak i idee. Dzięki tej rekonstrukcji mogę pokazać, w jaki sposób ważna część filozofii różnicy dotyczy napięcia między odczuwaniem intensywnej formy różnicy oraz myśleniem wirtualnej Idei. W dwóch ostatnich rozdziałach analizuję szczegółowo dwa ruchy genezy: (1) ruch różnicy od władzy odczuwania do władzy myśli, określany przez Deleuze’a jako geneza dynamiczna, oraz (2) ruch od wirtualnej Idei do jej urzeczywistnienia, zwany genezą statyczną. Drugi z nich, co jest szczególnie ważne, prowadzi do konstytucji przedstawienia. Rozważam także kwestię umiejscowienia ontologii jednoznaczności, przede wszystkim analizując relację między Ideą, intensywnością i przedstawieniem, co prowadzi mnie do wniosku, że konsekwentna filozofia różnicy musi obejmować swoimi zasadami wszystkie trzy sfery, i że to tworzonej przez nie całości dotyczy ostatecznie jednoznaczność bytu jako różnicy.

The aim of my thesis is to reconstruct the philosophical reflections of Gilles Deleuze on the concept of difference. The text consists of five main chapters. In the first chapter I am reconstructing the ontological position occupied by Deleuze, who asked questions about the nature of being as such in spite of the tendency dominant in the philosophy of the twentieth century. At the same time Deleuze engaged in the dialogue with Aristotle and his scholastic interpretation popularized by St. Thomas, being himself closer to that represented by John Duns Scotus. „Subtle Doctor”, contrary to Aquina’s view, argued that the existence (of both God and the created beings) is univocal . For Deleuze, however, Scotus was not enough radical and consistent. He outlined the historical development of the ontology of univocity, with Spinoza, who identified God and nature, and Nietzsche, whose esoteric doctrine of the eternal return in the interpretation of Deleuze is the expression of absolute univocity, achieved due to the interpretation of being itself as difference. In the next chapter I am looking at the Deleuzian concept of the difference from the perspective of transcendental philosophy. I am particularly interested in Copernican revolution announced by Kant and meaning the reversal of the relationship between subject and object. The philosophy of transcendental idealism is based on the assumption that the object adjusts to the subjective cognitive apparatus. Deleuze took up this idea, but he argued that it is not the subject, but the very difference that constitutes the supreme, transcendental principle fundamental to our actual experience. According to Difference and repetition it is therefore necessary to repeat Kant’s venture,and conduct the revolution in the revolution itself. This new philosophical program is based on the reversal of the relationship between identity (here meaning the identity of the transcendental subject) and the difference, and grants the latter a logical priority. When presenting these themes I underline two issues: (1) the relationship between Kant’s doctrine of the two roots of knowledge and his views on the structure of cogito, as well as (2) the temporal character of cogito itself, resulting directly from those reflections. After the re-revolution the presented interpretation of Kant’s temporal cogito is linked, though, with the eternal return of the difference.In the third chapter I am considering the transcendental empiricism and clarifying the distinction between extensive and intensive multiplicities (derived from the Critique of Pure Reason). I am discussing the role that they play in the philosophy of Deleuze and Kant to show that (in contrast to transcendental idealism) the transcendental empiricism is based on the intensive multiplicities. In Difference and repetition the intensity is one of the main figures of difference (its sensual form). According to Deleuze, another important form of difference was the virtual Idea that replaces both the Kantian concepts and ideas. With this reconstruction, I can demonstrate how the large part of the philosophy difference concerns the perception of intensive forms of difference and the thinking of virtual Idea. In the last two chapters I am analyzing in details the two movements of genesis: (1) the one leading from sensual faculty to the faculty of thinking, described by Deleuze as the dynamic genesis, and (2) the one from the virtual Idea to its actualistation, called the static genesis. The latter, which is particularly important, leads to the constitution of the representation. I also trying to situate the univocal ontology, mainly by analyzing the relationship between the virtual Idea, intensity and representation. My conclusion is that the principles of a consistent philosophy of difference must encompass all three areas, and that it is the univocity of being as the differenceconcerns precisely this totality.