Poznawcze i społeczno-emocjonalne korelaty religijności – rola mentalizacji, empatii i inteligencji emocjonalnej

Celem niniejszego projektu było ustalenie związków pomiędzy religijnością a wybranymi zmiennymi poznawczymi i społeczno-emocjonalnymi, w szczególności mentalizacją, empatią oraz inteligencją emocjonalną. W zrealizowanym projekcie doktorskim dążono do wprowadzenia szeregu istotnych udoskonaleń względem wcześniej prowadzonych badań. W warstwie teoretycznej, wprowadzono precyzyjne definicje badanych konstruktów, a zwłaszcza jasne rozróżnienie poznawczej zdolności mentalizacji od empatii emocjonalnej. Dodatkowo, poprzez zastosowanie zróżnicowanych sposobów pomiaru, w tym miar samoopisowych i bardziej obiektywnych miar wykonaniowych, a w przypadku empatii także metody szacowania jej poziomu przez inne osoby, zrealizowany cykl badań zmierzał do pogłębienia wiedzy o omawianych zależnościach. Na pracę doktorską składa się cykl pięciu publikacji opisujących łącznie siedem niezależnych badań empirycznych. W odniesieniu do mentalizacji wykazano, iż choć osoby bardziej religijne deklarują wyższy poziom subiektywnie ocenianych zdolności mentalizacyjnych, to jednak rzeczywisty (mierzony miarami wykonaniowymi) poziom zdolności w tym zakresie nie wiąże się istotnie z religijnością. Co więcej, wyniki przeprowadzonych analiz sugerowały również, że powiązanie rzeczywistego poziomu mentalizacji z religijnością może w znacznym stopniu zależeć od stylu przetwarzania treści religijnych (literalnego vs. symbolicznego), którym posługują się uczestnicy badania. Ponadto, pokazano także, iż popularne narzędzie do samoopisowego szacowania tendencji mentalizacyjnych (Współczynnik Empatii) może pozytywnie korelować z religijnością za sprawą swoich komponentów emocjonalnych, związanych bliżej z empatią emocjonalną. W przypadku inteligencji emocjonalnej przeprowadzone badania dostarczyły pierwszych danych empirycznych wskazujących na pozytywne powiązanie inteligencji emocjonalnej w ujęciu zdolnościowym z wiarą w Boga, a następnie w obliczu rozbieżnych wyników innych dociekań wykazano, iż znaczenie dla wystąpienia tej zależności może mieć również poziom inteligencji poznawczej oraz empatii emocjonalnej. Uzyskane wyniki sugerują, iż inteligencja emocjonalna może być pozytywnie powiązana z religijnością o tyle, o ile uwzględni się jej komponenty afektywne i intuicyjne, zaś komponenty o charakterze racjonalnym i analitycznym mogą być ujemnie skorelowane z wiarą religijną. Wreszcie, wyniki niniejszego projektu sugerują, iż spośród omawianych konstruktów największe znaczenie dla religijności ma empatia emocjonalna. Zmienna ta systematycznie okazywała się istotnym i pozytywnym korelatem religijności – zarówno w zestawieniu z miarami mentalizacji, jak i w porównaniu do mechanizmów społecznego uczenia się wiary w kontekście rodzinnym. Ponadto, wykazano, że empatia emocjonalna może pełnić rolę pośredniczącą w relacji inteligencji emocjonalnej i wiary w Boga. Co ważne, znaczenie empatii emocjonalnej w niniejszym projekcie zostało wykazane zarówno z użyciem subiektywnych metod samoopisowych, jak i przy wykorzystaniu szacowania poziomu tej zmiennej przez inne osoby. Oba te źródła zgodnie potwierdziły pozytywny związek pomiędzy empatią emocjonalną a religijnością. Ogólnym wnioskiem ze zrealizowanych badań jest konkluzja, iż religijność wykazuje istotne i pozytywne powiązanie z funkcjonowaniem doświadczeniowo-intuicyjnego sposobu przetwarzania informacji oraz negatywne powiązanie z racjonalnym systemem poznania. Co za tym idzie, można oczekiwać, iż religijność będzie wykazywać pozytywne skorelowanie ze zmiennymi o charakterze jednoznacznie emocjonalnym, a także z afektywnymi i intuicyjnymi komponentami zmiennych o bardziej złożonej strukturze wewnętrznej.

This project aimed to establish the relationships between religiosity and selected cognitive and socio-emotional variables, particularly mentalization, empathy, and emotional intelligence. The completed doctoral project sought to improve previous research in several ways. At the theoretical level, precise definitions of research variables were introduced, especially in order to distinguish between cognitive mentalizing ability and emotional empathy. The completed cycle of research aimed to deepen our knowledge about the discussed relationships through the implementation of various measurement methods, including self-reports, maximum performance measures, and, in the case of empathy, also peer-assessment technique. The dissertation consists of a series of five publications describing a total of seven independent empirical studies. With regard to mentalization, it has been shown that although more religious people declare a higher level of subjectively assessed mentalizing skills, their actual levels (as measured with maximum performance tests) are not significantly associated with religiosity. Next, the results of conducted analyses suggested that the relationship between the actual level of mentalizing ability and religiosity may largely depend on the style of processing of religious contents (i.e., literal vs. symbolic) displayed by the study participants. Moreover, we have also shown that a popular self-report measure of mentalizing tendencies (i.e., Empathy Quotient) is positively linked with religiosity due to its emotional components, more closely related to emotional empathy. In the case of emotional intelligence, we provided the first empirical data pointing to a positive relationship between ability emotional intelligence and belief in God. Then, in the face of inconsistent results of other inquiries, we showed that levels of cognitive intelligence and emotional empathy might also be relevant for this relationship. The obtained results suggest that emotional intelligence can be positively associated with religiosity insofar as its affective and intuitive components 6are taken into account, whereas its rational and analytical components might be negatively correlated with religious belief. Finally, the results of this project suggest that from among all the constructs analyzed, emotional empathy is of the most crucial importance for religiosity. This variable has systematically proved the significant and positive correlation with religiosity - both in comparison to measures of mentalizing ability and juxtaposed with social learning of religion within a family context. Furthermore, we have shown that emotional empathy can mediate the relationship between emotional intelligence and belief in God. Importantly, the role of emotional empathy for religion has been demonstrated using both subjective self-reports and peer-assessment methods. Both of these sources unanimously confirmed the positive relationship between emotional empathy and religiosity. The overall conclusion of this research project is that religiosity is significantly and positively connected with the functioning of the intuitive-experiential cognitive system and negatively associated with the analytical-rational ways of processing information. Consequently, it may be expected that religiosity will demonstrate a positive correlation with variables of an explicit emotional nature, as well as with affective and intuitive components of variables having a more complex internal structure.