Muzeum sportu depozytariuszem idei kalokagatii

W niniejszej pracy doktorskiej podjęto próbę wykazania, że muzeum sportu przechowuje nie tylko materialne dziedzictwo kultury fizycznej. Celem dysertacji było przedstawienie, że jest ono przede wszystkim depozytariuszem starogreckiej idei kalokagatii. Pod pojęciem kalokagatii rozumiemy tutaj starogrecki ideał człowieczeństwa, głoszący pochwałę wartości piękna i dobra, zakładający konieczność wszechstronnego jego rozwoju zarówno pod kątem cielesności, jak i kształcenia duchowo-intelektualnego. Ukazanie znaczenia i rozumienia pojęcia kalokagatii oraz jej tradycji, a także tego, że łączyła się ona z innymi greckimi pojęciami i miejscami, takimi jak gimnazjon – model szkoły w starożytnej Grecji, czy muzejon – miejsce twórczego natchnienia, pozwala postawić tezę, iż ze związku tego zrodziło się współczesne muzeum sportu. Na podstawie analizy i interpretacji źródeł oraz materiału wizualnego można wykazać, że pomimo wielu trudności translatorskich i częściowego zaniku tego pojęcia w językach, kalokagatia istniała jako ideał w kulturze europejskiej. Zmieniały się tylko formy i sposoby jej zastosowania. Obecna była pośrednio na przykład w zwyczajach dworskich i turniejach rycerskich, chrześcijańskiej cnocie umiarkowania, benedyktyńskiej formule Ora et labora, później zaś w procesie narodzin sportu w XVI i XVII w. (disport) i rozwoju sportowej rywalizacji. Prześledzenie ewolucji pojęcia kalokagatii i związanych z nią innych pojęć starogreckich gimnazjonu i muzejonu wskazuje na to, że w kulturze europejskiej mamy do czynienia z cyklicznym odradzaniem się pojęć starożytnych, które nie zanikały, lecz znajdowały właściwą formę kontynuacji, czego znakomitym przykładem jest inicjatywa barona Pierre’a de Coubertin sięgnięcie do bogatego depozytu kultury i pojęć starożytnej Grecji. Zaowocowało to wznowieniem tradycji igrzysk olimpijskich w II połowie XIX w. Sprzyjała temu także popularyzacja sportów i sportowej ikonografii oraz działalność towarzystw społecznych. Wszystkie te aspekty finalnie umożliwiły utworzenie pierwszego muzeum olimpijskiego w Lozannie w I połowie XX wieku i propagowanie filozofii olimpizmu, wynikłej z inspiracji także kalokagatią. Stąd pojawia się w pracy teza, że idea kalokagatii jest szczególną tradycją muzeologii, w tym sportowej. Muzea sportu stanowią dzisiaj różnorodne instytucje zajmujące się badaniem i upowszechnianiem kultury fizycznej. Bardziej świadome stosowanie kalokagatii jako formy uprawiania muzeologii sportowej owocuje wieloma innowacjami w zakresie praktyk muzealniczych, buduje misję muzeów sportu i przyczynia się do poprawy komunikacji między nimi w zakresie wymiany doświadczeń oraz cennych dyskusji nad metodami tworzenia tych muzeów.

This doctoral thesis is an attempt to demonstrate that the museum of sport does not merely store and display material heritage of physical culture, but it is, first and foremost, a depositary of the ancient Greek concept of kalokagathia. By this term the current author means the ancient Greek ideal of humanity which praised the value of beauty and goodness and considered the versatile bodily, spiritual and intellectual development an absolute prerequisite for a harmonious human life. By presenting and comprehending the notion and tradition of kalokagathia and its interrelatedness with other ancient Greek terms like gymnasium (the model of ancient Greek school) and mouseion (a place of creative inspiration) it can be stated that these concepts laid foundation for the contemporary idea of the museum of sport. Having analyzed and interpreted sources it can be demonstrated that despite translation difficulties and virtual disappearance of the term kalokagathia in various languages the underlying assumption of kalokagathia persevered and as ideal in European culture. What changed was its manner and the form it took. It was indirectly present throughout history being demonstrated in court customs and traditions and medieval tournaments, in Christian virtue of temperance and in monastic practice Ora et labora derived from the Rule of Saint Benedict as well as in the 15th and 16th century concept of sport (disport) and the development of sport competition. The analysis of the evolution of the term kalokagathia and other terms connected with it such as gymnasium and mouseion reveals a recurring rebirth of ancient Greek concepts in European culture. Not only did these concepts persevere, but they also continued to take different yet suitable forms, which can be best exemplified by the initiative taken by Pierre de Coubertin. Owing to his efforts to restore the ideals of ancient culture, the tradition of Olympic Games was resumed in the second half of the 19th century. This enterprise was additionally supported by a general popularization of sports and sport iconography as well as social associations. All these endeavors eventually led to the establishment of the first museum of sport in Lausanne in the first half of the 20th century and also resulted in publicizing of the philosophy of olympism that stemmed from the inspiration taken from the ideal of kalokagathia. Consequently, the current author advances a thesis in the dissertation that the concept of kalokagathia is a distinct tradition of museology and sports museology. Nowadays museums of sport constitute different institutions that conduct research on and propagate physical culture. A more attentive approach to the application of kalokagathia as a form of sport’s museology results in various initiatives in regards to museology practice, it builds and expands the mission of sport museums and contributes to a better communication between different cultural institutions enabling an inestimable exchange of experience and precious discussions over the method of managing and developing of museums.