Dezadaptacyjne schematy i cechy temperamentu a struktura objawów zaburzenia stresowego pourazowego (PTSD)

Celem pracy była weryfikacja specyfiki treści poznawczych w nasileniu objawów zaburzenia stresowego pourazowego (PTSD) oraz ich relacji z czynnikami temperamentalnymi. Odnosząc się do teorii wczesnych dezadaptacyjnych schematów oraz Regulacyjnej Teorii Temperamentu podjęto próbę ujęcia w jednym modelu - analizowanych tradycyjnie rozłącznie w badaniach z zakresu psychologii różnic indywidualnych oraz psychologii klinicznej - indywidualnych predyktorów symptomatologii potraumatycznej. W badaniu wstępnym opracowano polską wersję eksperymentalną Kwestionariusza Schematów Younga przeznaczonego do diagnozy wczesnych schematów dezadaptacyjnych. Badanie właściwe potwierdziło rolę schematów dezadaptacyjnych jako markerów psychopatologii potraumatycznej. Wyodrębniono trzy obszary tematyczne dezadaptacyjnych schematów, charakterystyczne dla nasilenia objawów zaburzenia stresowego pourazowego - Izolacji społecznej, Poczucia zagrożenia oraz Negatywizmu/ Pesymizmu. Wykazano ponadto, że treści poznawcze związane z tymi schematami w pełni pośredniczyły w związku reaktywności emocjonalnej z nasileniem PTSD. Wyniki potwierdziły także hipotezę o heterogeniczności obrazu klinicznego objawów potraumatycznych, wskazując na zróżnicowanie ich relacji z badanymi korelatami.

The research examines specific cognitions related to posttraumatic stress disorder (PTSD) symptoms and their association with temperamental traits. Referring to Schema Theory and Regulative Theory of Temperament, individual predictors of posttraumatic symptomatology - traditionally analyzed separately in the fields of clinical psychology and psychology – were considered in the unified model. In the preliminary study the Polish experimental shortened version of the Young Schema Questionnaire was developed. The main study confirmed the role of early maladaptive schemas as posttraumatic psychopathology markers. Three schemas were specifically important in explaining severity of posttraumatic stress disorder symptoms: Social isolation, Vulnerability to Harm and Negativism/ Pessimism. Moreover, cognitions related to these schemas fully mediated the relationship between emotional reactivity and PTSD symptoms severity. Finally, the hypothesis posttraumatic symptomatology heterogeneity was confirmed with showing differential relations between clusters of symptoms and their correlates.