Psychologiczne uwarunkowania koncentracji na pieniądzach

Na przestrzeni ostatnich dwóch dekad wiele miejsca w pracach psychologicznych poświęcono wzrostowi znaczenia przypisywanego do dóbr materialnych i pieniędzy. Ciągle jednak istnieje wiele pytań dotyczących zarówno przyczyn jak i psychologicznych konsekwencji zaabsorbowania materialną zasobnością. Udzielenie odpowiedzi na część z nich stało sięprzedmiotem niniejszej rozprawy poświęconej autorskiemu pojęciu koncentracji na pieniądzach. W niniejszej pracy przyjęto, że koncentracja na pieniądzach jest zjawiskiem, które przejawia sięw zaangażowaniu emocjonalno-poznawczym (pozytywnym wartościowaniu pieniędzy i chęci bycia ich posiadaczem) oraz zaangażowaniu behawioralnym (rozumianym jako angażowanie sięw pracęzawodowądla korzyści finansowych). Celem badańbyło określenie jej determinant oraz wykazanie różnic dzielących jąod używanego przez wielu psychologów pojęcia materializm i tym samym przedstawienie ważnego znaczenia, jakie wprowadzenie terminu koncentracji na pieniądzach ma dla rozwoju wiedzy psychologicznej.Uwarunkowań koncentracji na pieniądzach poszukiwano pośród trzech grup zmiennych: a) zmiennych psychologicznych, odnoszących siędo różnorodnych aspektów funkcjonowania człowieka, m.in.: stopnia zaspokojenia potrzeb psychologicznych, dobrostanu psychicznego, wartości życiowych oraz stylów radzenia sobie w sytuacjach trudnych, b) przekonańna temat pieniędzy i subiektywnej percepcji własnej sytuacji materialnej oraz c) zmiennych demograficznych. Przeprowadzono cztery badania. Dwa pierwsze (N = 111 oraz N = 259) miały na celu opracowanie niezbędnych narzędzibadawczych – Skali koncentracji na pieniądzach oraz Skali psychologicznych funkcji pieniędzy. Badanie trzecie (N = 350) oraz czwarte (N = 282) służyły natomiast analizie determinant koncentracji na pieniądzach. Ich rezultaty pozwoliły na określenie specyficznego wzorca psychologicznego funkcjonowania osób koncentrujących sięna pieniądzach. Okazało się, że osoby, które czująsięniezależne, kompetentne i sprawcze oraz przyjmująw sytuacjach trudnych nastawienie zadaniowe do napotykanych problemów silniej koncentrują sięna pieniądzach. Wykazano także, że u podstaw koncentracji na pieniądzach leży chęć wykorzystania pieniędzy do poprawy własnego nastroju i zaspokajania potrzeb psychologicznych (takich jak potrzeba niezależności oraz sprawstwa). Stwierdzono tym samym, że obraz osób skoncentrowanychna pieniądzach, wyłaniający sięz przeprowadzonych badań, nie pokrywa sięz obrazem sfrustrowanych materialistów, wynikającym z prac prowadzonych w krajach wysokorozwiniętych. Świadczy to zarówno o odrębności zjawiska koncentracji na pieniądzach od pojęcia materializmu, jak i odmiennym znaczeniu celów materialnych w Polsce, w porównaniu do państw wysokorozwiniętych.

Over the last two decades much attention in psychological studies has been dedicated to the growing importance attributed to one's possession of material goods and money. There are still many questions about both the causes and psychological consequences of preoccupation with material wealth. Finding answers to some of them became the subject of this dissertation, devoted to the author’s concept of concentration on money. As was assumed, one's concentration on money is a phenomenon that manifests itself in an emotional and cognitive involvement (in a positive evaluation of money and a desire to have it) and a behavioral involvement (understood as engagement in professional work for financial gains). The aim of the research was to verify its determinants and to demonstrate the differences between concentration on money and, wildly used by many psychologists, concept of materialism. Determinants of the concentration on money were sought among three groups of variables: a) psychological variables related to various aspects of human functioning, i.e.: fulfillment of psychological needs, well-being, life values and styles of coping with difficult situations, b) beliefs about money and subjective perception of one’s financial situation and c) demographic variables.Four studies were carried out. The aim of the first two (N = 111 and N = 259) was to develop the necessary research tools – Concentration on Money Scale and Psychological Meaning of Money Scale. Third study (N = 350) and the fourth one (N = 282) were dedicated to the analysis of determinants of concentration on money. Their results allowed to identify the specific pattern of psychological functioning of people who are concentrated on money in Poland. It has turned out that people who feel independent, competent, have a sense of self-efficacy and prefer active coping strategies in difficult situations concentrate on money stronger than others. Results have also shown that an important motive for people's concentration on money is the desire to use it to improve one’s mood and satisfy psychological needs (such as the need for independence and mightiness). It has been found out that the image of people concentrating on money, emerging from the conducted research, does not correspond to the image of frustrated materialists that arises from the studies carried out in well-developed countries. This demonstrates both the distinctiveness of concentration on money from the concept of materialism as well as a different meaning material goals have in Poland compared to highly developed countries.