Wyzwania w prowadzeniu badań medycznych w kulturach afrykańskich. Wybrane aspekty bioetyczne

Uzyskiwanie ważnej zgody na udział w badaniu naukowym argumentuje się przede wszystkim autonomią jednostki. Praca jest z jednej strony polemiką z zarzutami dotyczącymi stosowania standardów zachodnich w procesie świadomej zgody, które mogą oddziaływać na sposób podejmowania decyzji w kulturach afrykańskich, a z drugiej próbą odpowiedzi na pytanie czy metody bioetyki i jej główne założenia można stosować w środowisku wielokulturowym. Przedstawione zostały główne dylematy etyczne związane z zasadą autonomii w kontekście kultur afrykańskich oraz model rozwiązania tych problemów. W procesie decyzyjnym kluczową kwestią jest rola zaufania. Relacyjność jest widoczna w kulturach afrykańskich szczególnie w kwestiach zdrowotnych. W kulturach kolektywistycznych decyzje podejmowane są z myślą o dobru całej społeczności. W kulturach afrykańskich dodatkowo występują równolegle dwa modele opieki zdrowotnej, co jest utrudnieniem w ustaleniu wytycznych dla badaczy i lekarzy. Obok medycyny opartej na faktach drugim systemem medycznym jest medycyna tradycyjna. Widoczne jest przenikanie i wyraźna chęć szukania leczenia przez chorych w dwóch modelach, często wymiennie. Praca została wzbogacona opisami przypadków w formie case study, które zobrazowały trzy ważne kwestie: tłumaczenie formularza zgody na język danej społeczności, rozumienie terminów i zagadnień procedur medycznych przez uczestnika badania oraz sposób przekazywania informacji. Zwrócono uwagę na charakter semiotyczny procesu uzyskiwania zgody, a nie tylko na legislacyjny. Opisano także nadużycia związane z wykorzystaniem praktyk i zasobów społeczeństw zamieszkujących tereny państw afrykańskich. Praca pokazała, że wzięcie pod uwagę wyłącznie kryterium respektowania autonomii pacjenta lub badanego rozumianej w zachodni sposób nie jest wystarczające dla interakcji lekarz - pacjent w kulturach afrykańskich.

Obtaining valid consent to participate in a study is based primarily on the autonomy of the individual. The thesis is, on the one hand, a polemic against allegations regarding the use of Western standards in the informed consent process, which may affect the decision-making process in African cultures, and on the other, an attempt to answer the question whether the methods of bioethics and its main assumptions can be used in a multicultural environment. The main ethical dilemmas related to the principle of autonomy in the context of African cultures and a model for solving these problems are presented. The role of trust is a key issue in the decision-making process. Relationality is visible in African cultures, especially in health matters. In collectivist cultures, decisions are made with the view to the entire community. Additionally, in African cultures, two models of health care exist in parallel, which make it difficult to establish guidelines for researchers and doctors. Next to evidence-based medicine, the second medical system is traditional medicine. There is a visible overlap and a clear willingness of patients to seek treatment in these two models, often interchangeably. The thesis was enriched with case descriptions in the form of case studies, which illustrated three important issues: translation of the consent form into the language of a community, understanding of the terms and issues of medical procedures by the study participant and the method of providing information. Attention was paid to the semiotic nature of the process of obtaining consent, and not only to the legislative nature. Abuses related to the use of practices and resources of societies living in African countries are also described. The work showed that taking into account only the criterion of respecting the patient's or people participating in the studies autonomy understood in a Western way is not sufficient for doctor-patient interactions in African cultures.