Prawo dostępu do procedury udzielenia ochrony międzynarodowej – studium prawnoporównawcze

Przedmiotem rozprawy jest analiza prawa dostępu do procedury udzielenia ochrony międzynarodowej. Dzięki analizie porównawczej autor udowodnił istnienie prawa dostępu do procedury udzielenia ochrony międzynarodowej i wykazał istniejące w tym zakresie gwarancje proceduralne. Pierwsza część rozprawy poświęcona jest zarysowi międzynarodowego prawa uchodźczego. Autor ukazuje, jak podobne uwarunkowania historyczne doprowadziły do harmonizacji treści prawa uchodźczego obowiązującego w analizowanych państwach. W centrum systemu ochrony międzynarodowej znalazła się zasada non-refoulement. Za jej najważniejsze źródło należy uznać Konwencję Genewską o statusie uchodźcy. Z czasem jednak powszechna akceptacja zasady non-refoulement doprowadziła do przeniknięcia jej do międzynarodowego prawa uchodźczego obowiązującego nie tylko sygnatariuszy konwencji genewskiej. Dalszy rozwój zarówno międzynarodowego, jak i europejskiego systemu ochrony międzynarodowej był możliwy dzięki działalności europejskich trybunałów oraz sądów krajowych. Wpłynęły ona na ugruntowanie się w systemie ochrony międzynarodowej dwóch form ochrony międzynarodowej - statusu uchodźcy i ochrony komplementarnej. W rozprawie wykazano, że w obszarze procedury o udzielenie ochrony międzynarodowej wszystkie analizowane państwa stosują podobne lub identyczne zasady. Po pierwsze, wszystkie analizowane państwa stosując zasadę non-refoulement nie mogą zanegować samego istnienia prawa do ubiegania się o ochronę międzynarodowej, jak i prawa do bycia wysłuchanym w toku analizy wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej. Z drugiej jednak strony niełatwym zadaniem jest realizacja zasady solidarności sygnatariuszy konwencji genewskiej. Analizowane bowiem państwa niechętnie dzielą się odpowiedzialnością za wnioskodawców. Największą zaś gwarancją poszanowania praw wnioskodawców podlegających procedurze przesiedlenia, relokacji lub transferu do innego państwa stała się działalność orzecznicza międzynarodowych trybunałów ze szczególnym uwzględnieniem ETPCz oraz TSUE. Konieczność zaś walki ze zjawiskiem nadużywania praw wynikających z prawa dostępu do procedury udzielenia ochrony międzynarodowej przyczyniła się do popularyzacji w analizowanych państwach trybów nadzwyczajnych procedury udzielania ochrony międzynarodowej. Wreszcie wszystkie analizowane państwa na gruncie procedury uchodźczej uznają możliwość skorzystania ze skutecznego środka odwoławczego. Pomimo zaś faktu, iż analizowane państwa ustanowiły odmienne modele organów odwoławczych wciąż w sposób jednolity są zgodne co do tego, że odwołanie powinno zostać zbadane w pełnym zakresie, ex nunc przez sąd lub przynajmniej organ quasi-sądowy. W efekcie w pracy potwierdziła się teza, zgodnie z którą z prawa dostępu do procedury udzielenia ochrony międzynarodowej wynika szereg uprawnień urzeczywistniających powyższe prawo.

The subject of the dissertation is the analysis of the right to access to procedure for international protection. Thanks to the comparative analyse author prove that first of all such right exist and was secure by different kinds of procedural guarantees. First part of the dissertation are devoted to the brief summary of the international refugee law. Author show how similar historical factors leads to the same results in the refugee law. In the core of international protection system was put Geneva convention relating to the refugee status and the rule of non-refoulement. Later both international and European asylum system was developed thanks to the national courts and European tribunals. Because of this today international asylum system consist two main institution - refugee status and complimentary protection. In the area of asylum procedure all analysed states use similar or identical rules to answer on question if applicants are qualified for international protection. First of all analysed states using non-refoulement rule recognise right to ask for international protection and the right to be heard before the final decision will be made. It could be observed that the most difficult task for the analysed states are find common agreement between them in the area of international protection. However this even in this sphere thanks to such institution like Tribunals in Luxembourg and Strasbourg it was possible to put into force some common principles which could be used in the Dublin system. Similar rules are used by the analysed states also in the area of procedure for granting international protection, both in the standard and special procedure. Finally all analysed states recognise right to seek effective remedy on the ground of the asylum procedure. However this that the model of the appeals body could be different still thanks to this an appeal should be examined ex nunc and in full by the court or at least quasi-judicial body. All of this proved that right to access to procedure for international protection was secured, by many others institutions, which granted asylum seekers many rights.