Homo academicus iuridicus. Geneza i struktura akademickiego pola prawnego w warunkach półperyferyjnych

Dysertacja, nawiązując do klasycznej pracy Pierre’a Bourdieu Homo Academicus(1988),stawia sobie za cel podjęcie refleksji nad akademickim polem prawnym ograniczonym do szczególnego obszaru, jakim są ogóle nauki o prawie (teoria, filozofia i socjologia prawa, tu: polem filozofii prawa),czyli do tych działów spośród nauk prawnych, które mogą rościć sobie pretensje do nauki per se,zajmując się tworzeniem najbardziej podstawowych, abstrakcyjnych idei dotyczących prawa, w przeciwieństwie do – pełniących rolę pomocniczą wobec prawniczej praktyki – dogmatyk. Prowadzone dociekania, wpisują się silnie w ugruntowany nurt badań rozwijany na bazie socjologii Bourdieu, m.in. przez Dezaley’a,Gartha,Madsena, Lenoira,Wacquanta,Lebarona.,Sapiro i Casanovę. Wybór filozofów prawa jako przedmiotu badań wynika ze specyficznej kondycji społecznej tej grupy. Pole to, osadzone na przecięciu linii wpływu kilku dyscyplin (prawo, filozofia, socjologia) oraz sił zewnętrznych (rynek usług prawniczych), daje wgląd w szersze procesy,w jakie uwikłana jest nauka oraz w jaki sposób jest ona produkowana i reprodukowana.Podstawowy cel zasadza się na zarysowaniu logiki funkcjonowania uniwersum filozofii prawa jako przestrzeni produkcji naukowej (i związanej z nią strategią działających w nim podmiotów), w warunkach,mówiąc językiem Immanuela Wallersteina,z którego perspektywy również niniejsza rozprawa czerpie – kraju półperyferyjnego. Rozprawa składa się z trzech części. Pierwsza przedstawia założenia teoretyczne i metodologiczne, a także analizy, dotyczące pola prawnego na półperyferiach. Druga przybliża wyniki badań historycznych, ukazuje warunki powstania i rozwoju badanej dyscypliny od początku XX w., biorąc pod uwagę biografie znaczących aktorów gry filozoficzno-prawnej, a także badając podjęte przez nich strategie naukowe w perspektywie relacyjnej. Pozwala to na uchwycenie struktury pola filozofii prawa diachronicznie i synchronicznie. Trzecia przedstawia pogłębione studium nad współczesnym polem filozofii prawa. Badanie, oparte na danych prozopograficznych, obejmuje wszystkich naukowców aktualnie zatrudnionych w katedrach filozofii bądź teorii prawa polskich uniwersytetów (n=148). Metodą badawczą jest geometryczna analiza danych. Oprócz wskazania ukrytych podziałów społecznych i symbolicznych między jednostkami, które ujawnia dwuwymiarowa struktura pola: dominujący vs dominowani; naukowcy vs akademicy, rysuje się klarowna struktura między praktykami lokalnymi a międzynarodowym w polu. Następnie ukazana zostaje hierarchia płci, a także hierarchia uniwersytecka, jak również ujawnione zostają homologie między pozycją jednostki a podjętymi przez nią naukowymi strategiami (m.in. tematy naukowe). Rozpoznane zostają równie praktyki, w pracy określone jako wielopozycyjne. Polegają one na zajmowaniu dodatkowej pozycji poza akademią, najczęściej w zawodzie prawniczym, ale także w innych polach społecznych (politycznym, biurokratycznym, religijnym). Działanie jednocześnie na obu biegunach pola prawnego pozwala uzyskać nie tylko ekonomiczne, ale również symboliczne zyski. Następuje tu, konwersja kapitałów, niesprowadzalna czysto ekonomicznej do wymiany. Kapitał naukowy wspiera autorytet prawny w zawodzie prawniczym, mogąc prowadzić do wymiernych materialnych korzyści. Jednakże ten proces wymiany symbolicznej zachodzi również w drugim kierunku. Wykonywanie prawniczej profesji podnosi prestiż akademika. To, co szczególnie charakteryzuje jednostki wielopozycyjne to silne zasoby akademickie oraz nierzadko zajmowanie znaczącej pozycji w polu władzy.Zastosowanie teorii Bourdieu zrelatywizowanej do warunków półperyferyjnych,pozwala ukazać, że cechą charakterystyczną polskiego pola prawnego jest przekroczenie binarnego podziału krajów rdzenia systemu światowego, na biegun prawniczej praktyki i biegun akademicki, poprzez wytworzenie się przestrzeni łączącej jednostki przynależące do obu jednocześnie. Praktyki tych prawników rzutują na kształt całego pola prawnego.

Dissertation, following the classic work of Pierre Bourdieu Homo Academicus (1988),aims at reflecting on an academic legal field limited to a particular area: theory, philosophy and sociology of law, which are called the field of philosophy of law (FoFoL), i.e. to those branches among the legal disciplines that can claim to be science per se, dealing with the creation of the fundamental, abstract ideas about law.The research is a part of a well-established set of studies developed on the basis of Bourdieu's sociology by Dezaley,Garth,Madsen,Lenoir,Wacquant,Lebaron,Sapiro,Casanova.The choice of philosophers of law as an object of study stems from the specific social conditions of this group. This field, set at the intersection of influence of several disciplines (law, philosophy, sociology) and external forces (the legal market), provides insight into the broader processes in which science is entangled and how it is produced and reproduced. The aim is to outline the logic of functioning of the FoFoL as a space of scientific production (and the related strategies of the subjects operating within it),under the conditions, to use the Immanuel Wallerstein’s terminology, from whose perspective this dissertation also draws, of a semi-peripheral country. The dissertation consists of three parts.The first presents theoretical and methodological assumptions, concerning the legal field in the semi-periphery. The second brings together the results of historical research, demonstrates social conditions of the emergence and development of the field since the beginning of the 20th century, taking into account the biographies of significant actors in the philosophical-legal game, as well as examining the scientific strategies undertaken by them in a relational perspective.This allows to grasp the structure of the field diachronically and synchronically.The third presents an in-depth study of the contemporary FoFoL. The study, based on prosopographical data, covers all scholars currently employed at departments of philosophy or theory of law at Polish universities (n=148). The research method is geometric data analysis. In addition to indicating the hidden social and symbolic divisions between individuals revealed by the two-dimensional structure of the field: dominant vs. dominated; scientists vs. academics, a clear structure between local and international practices in the field is revealed (e.g. publication strategies).Then the gender hierarchy is shown, as well as the university hierarchy, and homologies between the position of an individual and the scientific strategies he or she undertakes are revealed (e.g. scientific topics). Practices, described in the dissertation as multi-positional, are also recognized. They consist in taking an additional position outside academia, most often in the legal profession, but also in other social fields (political, religious).Operating simultaneously at both poles of the legal field allows one to gain not only economic, but also symbolic profits. What takes place here is a conversion of capitals, which cannot be reduced to purely economic exchange. Scientific capital supports legal authority in the legal profession, and can lead to tangible material gains. However, this process of symbolic exchange also occurs in the other direction: being a legal professional enhances the prestige of his/her position at the university. What particularly characterizes multi-position individuals are strong academic resources and often holding significant positions in the field of power.Applying Bourdieu's theory in semi-peripheral conditions, allows to show that the Polish legal field transgresses the binary division, characteristic for the core countries of the world system, into the pole of legal practice and the pole of academia, by creating a space in which one may observe individuals equipped with two different forms of legal capital. The practices of those lawyers influence the shape of the entire legal field.