Podatek kościelny - idea, konstrukcja i recepcja w prawie polskim

Celem niniejszej pracy jest skonstruowanie definicji podatku kościelnego oraz wy-kazanie jakie elementy taka konstrukcja musi posiadać, jaki jest cel wprowadzenia takiej instytucji oraz odpowiedzieć w końcu na pytanie, czy instytucja ta jest rzeczywiście podatkiem. Osobną, ale powiązaną kwestią jest rozstrzygnięcie kwestii, czy strukturę taką można inkorporować do polskiego systemu prawnego. Praca ta jest również pod-sumowaniem wiedzy na temat podatku kościelnego, zebraniem poglądów, orzeczeń , interpretacji i opinii jakie pojawiły się w Polsce związanych pośrednio i bezpośrednio z instytucją podatku kościelnego. Usystematyzowanie tego materiału pozwala na ocenę dorobku polskiej nauki w zakresie rozpoznania i nazwania konstrukcji podatku kościelnego. Stanowi również wstęp do skonstruowania, po analizie elementów tej struktury prawnej i porównaniu jej odmian w poszczególnych europejskich państwach oraz ocenę zgodności tych konstrukcji z Konstytucją, definicji podatku kościelnego i ocenienia czy wspólna definicja dla każdej odmiany instytucji nazywanej podatkiem kościelnym jest w ogóle możliwa. W rozdziale pierwszym przedstawione zostały historyczne relacje pomiędzy państwem i Kościołem. Szczególnie zaznaczone zostały stosunki finansowe pomiędzy tymi dwoma podmiotami. Rozdział miał na celu także unaocznienie roli Kościoła w pełnieniu funkcji publicznych, zarówno w aspekcie historycznym jak i w czasach obec-nych. Rozdział ten formułuje też odpowiedź na pytanie, jakie cele mogą uzasadniać wprowadzenie instytucji podatku kościelnego. Na podstawie tych informacji skonstruowana została podstawowa definicja podatku kościelnego. W rozdziale drugim przedstawiona została koncepcja i konstrukcja podatku kościelnego obligatoryjnego. Jako punkt odniesienia ukazany został niemiecki podatek kościelny. Jest to spowodowane faktem, że jest to historycznie najstarsza tego typu kon-strukcja w Europie, a podatek kościelny obligatoryjny w wielu innych krajach jest wzorowany na wariancie niemieckim. Przedstawiona została geneza tej instytucji, jej pod-stawy prawne, cel, forma, stosowanie a także kontrowersje z nią związane. W podstawowym zakresie został przedstawiony podatek kościelny obligatoryjny w innych krajach. Nacisk został położony szczególnie na różnice pomiędzy podatkiem kościelnym obligatoryjnym niemieckim a tym stosowanym w innych krajach, tak aby wymienione zostały wszystkie stosowane warianty tej konstrukcji. W rozdziale trzecim przedstawiony został podatek kościelny fakultatywny. Opisana została jego geneza i konstrukcja we wszystkich europejskich krajach, w których wy-stępuje. Dzięki uzyskanym w ten sposób informacjom w dalszej części pracy można było przedstawić wszystkie stosowane warianty tej instytucji. Wspomniany został również model, nie polegający na tworzeniu osobnej instytucji podatku kościelnego fakulta-tywnego ale na umożliwieniu przekazywania organizacjom kościelnym części podatku na tych samych zasadach co organizacjom charytatywnym. Rozdział czwarty został poświęcony zestawieniu elementów istniejących systemów podatku kościelnego z immanentnymi elementami i cechami instytucji podatku. Analizie poddany został podmiot podatkowy czynny, podmiot podatkowy bierny, przedmiot opodatkowania oraz cechy podatku. Wskutek tak dokonanej analizy należało stwierdzić, że jedynie podatek kościelny obligatoryjny spełnia warunki do uznania go za instytucję podatkową. Po przeanalizowaniu wszystkich tych elementów można również było do-precyzować definicję podatku kościelnego. W rozdziale piątym przedstawiony został zarys finansów Kościoła w Polsce. Temat ten tylko w sposób pośredni dotyka tematu dysertacji, jednak jego zamieszczenie było niezbędne, ze względu na to, że podatek kościelny jest zawsze częścią systemu finan-sowania Kościoła w danym kraju, gdzie poszczególne elementy są od siebie zależne lub też wzajemnie na siebie wpływają. Podatek kościelny w obecnych projektach rządowych jest pomyślany nie jako konstrukcja mająca zastąpić obecny system finansowania Kościołów, ale jako nowy składnik tego systemu, mający zastąpić niektóre dotychczasowe jego elementy. Ze względu na to niezbędne było przedstawienie choćby w sposób podstawowy polskiego systemu finansowania Kościoła, w który to system można by było potencjalnie wkomponować podatek kościelny. Celem rozdziału szóstego i siódmego było rozważenie możliwości i skutków wprowadzenia w Polsce podatku kościelnego. Opisane w nim zostały dotychczasowe związki idei podatku kościelnego z Polską, łącznie z najnowszymi próbami jego wprowadzenia, zgodność instytucji podatku kościelnego z polskimi normami konstytucyjnymi a także możliwe ekonomiczne skutki wprowadzenia podatku kościelnego w Polsce. Analiza została przeprowadzona również dla podatku kościelnego fakultatywnego, który zgodnie z wcześniejszymi rozdziałami podatkiem kościelnym nie jest, jednakże ze względu na jego potoczną nazwę a także ze względu na uznawanie go w polskiej debacie publicznej za pełnowartościowy podatek kościelny, także tą kwestię należało poru-szyć dla dopełnienia tematu niniejszej dysertacji. The purpose of this elaboration is to present the definition and construction of a church tax. This term, although it is often used in the debate on the finance of the Church, has never been clearly defined in the Polish science or law. In practice, the concept of the church tax in the public debate is an attempt to move on the Polish soil solutions of this type of tax, used in other European countries. The Polish studies distinguish obligatory and facultative church tax, but nowhere defines elements of these structures and even the elements necessary for the recognition of such taxes as law institutions. A separate but related issue is the question of whether such a structure can be incorporated into the Polish legal system. The first section presents the historical relationship between the State and the Church. Especially relevant are financial relationships between these entities. What is more, this chapter aims at the visualization of the role of the Church in the exercise of public functions, both in terms of historical as well as modern times. This section formulates also a response to the question what goals can justify the introduction of the institution of the church tax. Based on this information the basic definition of church tax is created. The second chapter includes the concept and design of the obligatory church tax. As a reference point has been designated the German church tax. This is due to the fact that it is historically the oldest such structure in Europe and church taxes in many other countries were modeled on the German structure. The second chapter presents the origins of the institution, its legal basis, purpose, form, application and controversies associated with it. It also describes the obligatory church tax in other countries. Emphasis was placed especially on the differences between the German obligatory church tax and the taxes used in other countries, so that all used variants of this structure were mentioned. The third chapter presents the facultative church tax. It describes the genesis and structure in all three European countries in which it occurs. Based on this information further in this elaboration it is possible to show all the potential variants of this institution. There is also mentioned an option which does not include creating a separate institution of the facultative church tax but which enable the transmission of the part of the tax to the church organizations’ structures on the same basis as charitable organizations. The fourth chapter is devoted to combination of the elements of the existing church tax systems and immanent elements and features of the institution of tax. This chapter examines the active tax entity, passive tax entity, the subject of taxation and tax features. As a result of the analysis it is possible to state that only the obligatory church tax meets the requirements for recognition as the institution of tax. After analyzing all the elements it is also possible to clarify the definition of the church tax. In the fifth chapter an outline of finance of the Church in Poland is presented. This issue only indirectly connects with the elaboration, but its inclusion is necessary due to the fact that the church tax is always a part of the financing of the Church, where the individual components are dependent on each other or interfere with each other. The church tax in the current government projects is conceived not as a structure to replace the current system of financing the churches, but as a new element of the system which aims is to replace some of the existing elements. Because of this, it is necessary to present, at least in general terms, the Polish system of financing the Church, and the possibility of the integration of the church tax with this system. The aim of chapter six and seven is to consider the possibilities and implications of the introduction of the church tax into the Polish system of taxation. It describes previous conceptions of the Church tax in Poland, including the most recent attempts of introducing it into the system, church tax compliance with the Polish constitutional norms and the possible economic effects of implementing such a tax in Poland. The analysis was carried out also for the facultative church tax, which according to the preceding chapters, is not the church tax. However, due to its common name and due to recognition of it in public debate as a full-fledged church tax, also has to be mentioned in order to complete a dissertation topic.