Wpływ federalnej struktury państwa na rozwój demokracji w Brazylii i Meksyku

Celem ogólnym pracy jest analiza porównawcza dwóch modeli kształtowania się systemów federalnych w Ameryce Łacińskiej oraz sposobu ich funkcjonowania na tle współczesnych przemian demokratycznych, umieszczona w szerokim kontekście uwarunkowań historycznych – zewnętrznych i wewnętrznych. Za tym kompleksowym podejściem do tematu przemawia fakt, że federalizm jest pojęciem dynamicznym i ze względu na czynniki polityczne, historyczne czy zmieniające się cechy społeczeństw, przybiera różne formy, które nie zawsze mają odzwierciedlenie w ramach prawnych. Podstawę wnioskowania stanowi identyfikacja powiązań między strukturą federalną państwa a zjawiskami, które powstają w trakcie transformacji ustrojowej oraz nowymi podmiotami, pojawiającymi się w systemie politycznym. Zamiarem autorki nie jest więc pokazanie, że demokracja i federacja to nierozłączalne pary, ale skupienie się na samej relacji zachodzącej między istniejącym już system federalnym a zjawiskami, które powstają w trakcie transformacji ustrojowej. Hipotezą pracy, którą zweryfikowano pozytywnie jest stwierdzenie, że federalna struktura państwa może być pomocna na pierwszym etapie procesu transformacji demokratycznej, nie mniej jednak może utrudniać jej konsolidację. Struktury, które niegdyś, poprzez decentralizację i wzmocnienie systemu władzy lokalnej (dzięki czemu mogły wpływać na proces decyzyjny na poziomie federalnym), zapoczątkowały transformację, w okresie procesu konsolidacji demokracji mogą utrudniać jej przebieg (dochodzi ponownie, m.in. do prób konsolidacji władzy oraz przekładania interesów lokalnych nad ogólnonarodowe). Dla oceny prawdziwości postawionej tezy praca odpowiada na poniższe główne pytania badawcze: jaki wpływ na strukturę federalną miała przeszłość kolonialna Meksyku i Brazylii?; jakie było doświadczenie demokracji i systemu federalnego analizowanych krajów?; jakie czynniki miały wpływ na rozpoczęcie się procesu transformacji demokratycznej?; czy proces decentralizacji miał wpływ na transformację demokratyczną w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX w.?; czy demokratyzacja i decentralizacja były procesami zachodzącymi pod wpływem czynników zewnętrznych czy wewnętrznych?; dlaczego autonomia władz lokalnych nie przełożyła się na wzmocnienie i konsolidację demokracji?; czy można znaleźć przykłady innowacyjności lokalnej będącej bezpośrednim rezultatem procesu decentralizacji?; jakie wyzwania w dobie globalizacji stoją przed demokracją i system federalnym w Brazylii i Meksyku?. Praca składa się ze wstępu, sześciu rozdziałów, w tym jednego o charakterze teoretycznym i pięciu problemowych, podsumowania oraz bibliografii. W warstwie metodologicznej przyjęto głównie metodę jakościową, łącząc ją z metodą ilościową na podstawie studium przypadku. Zastosowano w sumie trzy podejścia: międzynarodowych badań porównawczych, instytucjonalizmu historycznego oraz metodę symulacyjną. W badaniu przyjęto schemat systemów maksymalnie podobnych. To właśnie na tej podstawie zostały wybrano dwa państwa Ameryki Łacińskiej: Brazylia oraz Meksyk.

The main purpose of the research is a comparative analysis of two models of creation of a federal system in Latin America and their performance against the contemporary democratic transformations, based in the context of historical background – internal and external. This comprehensive approach to federalism is given to the fact that federalism is a dynamic concept and due to political, historical factors and the changing features of the society, it assumes different shapes that are not always reflected in the legal framework. Although democracy can flourish under either unitary or federal system, the research shows how the division of powers in a federal system can make transitional democracies more likely to succeed. The research does not aim at to prove that federal system and democracy are inseparable. It focuses on a specific relation between already existing federal system and the phenomenon’s and new actors that emerge during the systemic transformation. The federal structure has ability to entreat the transformation of democracy but it is a state that determines the peace of the process and quality of results. Hypothesis of the research, which was verified positively, is that the federal system can be helpful in the first phase of democratic transformation (transition) but it can hinder its consolidation. The local governments that were empowered in a process of decentralization in the past (and could have influenced the decisions in the federal level) - in fact - made the transition happen. However, they make the consolidation of democracy more difficult as they i.e. tend to consolidate their power again and favor their particular over national interests. The federal structure in Brazil and Mexico created a platform, in which the political parties could emerge (and their leaders) and political competition was activated. Thanks to a pressure from the local governments, the transition in the federal level was possible. Local governments became the watchdogs, and played an important role in controlling the abuse of power and rights by the federal government. In order to verify the hypothesis, the research answers to the following questions: what was a role of the colonial past in a creation of federal systems in Brazil and Mexico?; what was the experience of democracy and federalism in both countries?; what were the decisive factors in the first phase of transformation?; what was the impact of decentralization in a process of democratic transformation in 1970 and 1980?; what were the internal and external factors that influenced democratization and decentralization?; why more autonomy of local governments did not translate into consolidation of democracy?; are there any examples of the local innovative solutions that resulted from decentralization?; what are the main challenges of the federal systems in Brazil and Mexico in times of globalization? The dissertation consists of the introduction; six chapters: one theoretical and five practical; the recapitulation and the bibliography. As for a methodology a comparative approach, historical institutionalism and simulation method were used. The research combines a collection mostly of qualitative data and to lesser extent quantitative data. Two study cases are presented in the thesis: the participatory budget policy in Porto Alegre (Brazil) and the innovative model of governance in the municipality in Tijuana (Mexico).