Podmiotowe i sytuacyjne uwarunkowania osiągnięć w nauce: regulacyjna rola inteligencji emocjonalnej

Celem niniejszej pracy jest odpowiedź na pytanie, jaki wpływ na wyniki w nauce mają dwa rodzaje inteligencji: poznawcza oraz emocjonalna, oraz jaki jest ich udział w modyfikowaniu aktywności ucznia, przejawiającej się w uczeniu się oraz w funkcjonowaniu społecznym. Inspirację podjętych poszukiwań stanowiła hipoteza progu sformułowana przez Annę Matczak. Głosi ona, że inteligencja poznawcza wyznacza pułap możliwości działania, a emocjonalna decyduje o tym, jak blisko owego pułapu funkcjonuje jednostka. Za punkt wyjścia przyjęto więc założenie, że postępy szkolne związane są z dysponowaniem przez jednostkę zarówno inteligencją poznawczą, jak i emocjonalną. Determinanty postępów szkolnych przeanalizowane zostały na dwóch poziomach: w płaszczyźnie intrapersonalnej (właściwości podmiotu – styl radzenia sobie ze stresem, rodzaj kontroli strategicznej) oraz w płaszczyźnie interpersonalnej (wsparcie społeczne).Przeprowadzono dwuetapowe badanie wśród uczniów klas maturalnych czterech warszawskich szkół średnich o zróżnicowanym poziomie nauczania. Zastosowano narzędzia do pomiaru inteligencji płynnej (TMZ), inteligencji emocjonalnej (INTE), copingu (CISS), kontroli strategicznej (Kwestionariusz Giętkości Strategicznej) i wsparcia społecznego (BSSS). Miarą osiągnięć szkolnych była średnia ocen z ostatniego roku deklarowana przez uczniów. Przeprowadzono analizy porównawcze, korelacyjne, regresji, mediacyjne, moderacyjne i ścieżkowe.Uzyskane wyniki potwierdzają znany od lat pozytywny związek wyników w nauce z poziomem inteligencji poznawczej. Związek inteligencji emocjonalnej z osiągnięciami uczniów wykazano tylko w grupie osób osiągających najwyższe wyniki – uczniów Liceum im. Staszica, których średnia ocen była istotnie wyższa od wyników uzyskiwanych przez uczniów pozostałych trzech szkół.Wykazano także pozytywny związek inteligencji emocjonalnej z zadaniowym stylem radzenia sobie ze stresem, który to (obok stylu emocjonalnego) okazał się pozytywnie wpływać na wyniki w nauce. Wyniki wskazują na pozytywny związek poziomu inteligencji emocjonalnej z giętkością strategiczną, mającą znaczenie w kontekście wyników w nauce. Mimo niepotwierdzenia się związku inteligencji poznawczej z giętkością strategiczną okazało się, że dla osiągnięć szkolnych niebagatelne znaczenie ma interakcja poziomu potencjału intelektualnego i chwiejności strategicznej. W przypadku osób o niskim poziomie zdolności znaczące jest, aby nie wykazywały one niezdecydowania w działaniu, ponieważ obniża to ich oceny bardziej niż u uczniów charakteryzujących się wyższym poziomem inteligencji poznawczej.Wymiary wsparcia społecznego w większości okazały się nie mieć znaczenia w kontekście ocen szkolnych (przy czym wykazano ich pozytywny związek z poziomem inteligencji emocjonalnej), poza wsparciem ochronnym.Prezentowana praca, mimo iż daleka od wskazania jednoznacznych rozstrzygnięć w kwestii omawianych zależności, stanowić może wkład w obszar rozważań nad powiązaniami poznania i emocji. Wskazuje bowiem na ważne zależności w obszarze sprawowanej kontroli strategicznej oraz stosowanego copingu. Może także stanowić punkt wyjścia do rozważań na temat zależności inteligencji emocjonalnej i wyników w nauce, zwłaszcza w grupie osób posiadających wysoki poziom potencjału intelektualnego.

The aim of this thesis is to understand the impact of two kinds of intelligence: cognitive and emotional on school achievement and their role in shaping student’s activities, manifested in learning and social functioning. The research was inspired by the hypothesis formulated by Anna Matczak, which states that cognitive intelligence defines the limits of capabilities, while the emotional one determines how close an individual can get to this limit. Hence, an assumption that school progress is related to both cognitive and emotional intelligence levels was made our starting point. Determinants of school progress were analyzed on two levels: intrapersonal (individual dispositions – coping style, strategic control type) and interpersonal (social support). A two-stage survey was conducted among final grades students at four Warsaw secondary schools with varied education level. A set of tools was used to measure fluid intelligence (Raven's Progressive Matrices), emotional intelligence (INTE Emotional Intelligence Questionnaire), coping (Coping Inventory for Stressful Situations) strategic control (Strategic Flexibility Questionnaire) and social support (Berlin Social Support Scales). School achievement was measured by last year’s grade average declared by the students. Data was analysed by comparative analyses, correlation, regression, mediation analyses, moderation and path analyses.The results confirm a positive correlation between school achievements and a level of cognitive intelligence. The connection of emotional intelligence with students’ achievements was demonstrated only in the group of those obtaining the highest grades – S. Staszic Secondary School students. whose average grade was significantly higher than the one obtained by the students of three other schools.The results showed as well a positive relationship between emotional intelligence and task-oriented coping style, which (in addition to the emotional-oriented coping style) turned out to have a positive influence on school achievement.The results demonstrated a positive correlation of the level of emotional intelligence with the strategic flexibility, which is important in the context of school achievement. Although relationship of cognitive intelligence with strategic flexibility was not confirmed, it turned out that the interaction of intellectual potential and irresolute control is of significant importance regarding educational achievement. It is important that students with low abilities do not present irresolute control style, because it lowers their grades more than among the pupils with a higher level of cognitive intelligence.Apart from Protective Buffering, social support dimensions had no impact on school grades (however a positive relationship with the level of emotional intelligence was observed).The present work, although far from being conclusive, may contribute to the discussion about relationships of cognition and emotions as it indicates important connections in the area of strategic control and coping. It can also be a starting point for reflection on the relationship of emotional intelligence and school achievement, especially among people with a high level of intellectual potential.