Próba rekonstrukcji Benjaminowskiego pojęcia obrazu dialektycznego

Tekst stanowi próbę rekonstrukcji pojęcia obrazu dialektycznego przy jednoczesnym wpisaniu go w szerszy kontekst myślenia Benjamina o historii w oparciu o pisma powstałe w okresie prac nad Pasażami (1929-1940). Prezentacja pojęcia prowadzona jest dwutorowo, zarówno na planie historycznym, jak i historiograficznym, zgodnie z naturą samego obrazu dialektycznego, będącego zarówno metodą historyka, jak i formą pamięci. W rozdziale pierwszym podejmuję się nakreślenia problemów, na które obraz dialektyczny jest odpowiedzią. Skupiam się przede wszystkim na krytyce wizji historii opartej o wyobrażenie postępu i wiążę ją z tezą Benjamina o mitycznym charakterze rzeczywistości XIX wieku. Drugim istotnym punktem odniesienia jest wysuwany przez Benjamina postulat opracowania nowej formy prezentacji historii motywowanej krytyką ideologii i nakierowanej na aktywizację i upodmiotowienie odbiorcy. Rozdział drugi jest opisem konstrukcji obrazu dialektycznego w jego warstwie formalnej. Szczególny akcent położony zostaje na jego monadyczną strukturę. W związku z tym wskazuję, że „obrazowość” tej formy prezentacji historii nie odnosi się do porządku wizualnego, lecz pozwala wyartykułować moment nieciągłości i nieostateczność poznania przeszłości. W części trzeciej wskazany zostaje sposób, w jaki poznanie historii przez obraz jest przekroczeniem wzmiankowanych problemów wynikających z filozofii historii. W zakończeniu analizie poddana zostaje możliwość stworzenia materialistycznej postaci historii uniwersalnej niezorganizowanej wokół pojęcia postępu.

The work is an attempt to reconstruct the notion of the dialectical image while placing it in the broader context of Benjamin's philosophy of history based on writings composed during the period of work on Passages (1929-1940). The presentation of the concept is carried out in two ways, both on the historical and historiographical plane, in accordance with the nature of the dialectical image itself, which is both a method of the historian and a form of memory. In Chapter One, the problems to which the dialectical image is a response are outlined. I focus first on a critique of a vision of history based on the imaginary of progress and link it with Benjamin's thesis on the mythical nature of 19th century reality. The second important point of reference is Benjamin's call for the development of a new form of presentation of history motivated by the critique of ideology and directed at making the audience an active subject. The second chapter is a description of the construction of the dialectical image in its formal layer. Special emphasis is placed on its monadic structure. I point out that the “ imageness ” of this form of presentation of history does not refer to the visual order, but allows to articulate the moment of discontinuity and non-finiteness of cognition of the past. In the third part, the way in which the cognition of history through dialectical images is indicated, transcending the mentioned problems arising from the philosophy of history. In the conclusion, the possibility of creating a materialist form of universal history which breaks with the notion of progress is analyzed.