Kulturtexte im deutsch-polnischen öffentlichen Diskurs in den Jahren 1989-2018

Tematem niniejszej dysertacji jest analiza wybranych polsko-niemieckich debat kulturalnych po 1989 roku. Rozprawa doktorska stanowi źródło informacji na temat wydarzeń kulturalnych, które wywołały dyskusję po obu stronach Odry. Rok 2019 zamyka 30 lat ważnych zmian w nowoczesnej historii Polski i Niemiec, jest to zatem dobry czas na podsumowania. Przedmiotem rozprawy jest analiza polskich i niemieckich tekstów kultury dotyczących stosunków polsko-niemieckich. Po 1989 zaszły zmiany świadomościowe wśród Polaków i Niemców. Zadaniem niniejszej pracy jest ukazanie, jak ludzie kultury, pisarze, artyści i kuratorzy wystaw komentują rzeczywistość po transformacji ustrojowej. Przedmiotem badań jest zatem stosunek ludzi kultury wobec rzeczywistości. Główny problem badawczy dysertacji sprowadza się do pytań: Jaki wpływ na dialog polsko-niemiecki mają omawiane wydarzenia kulturalne? Jakie są deficyty polsko-niemieckiego partnerstwa? Jednocześnie celem dysertacji jest ustalenie, czy stereotypowe określenia i bariery komunikacyjne wciąż funkcjonują w polskim i niemieckim społeczeństwie. W pracy zostaje podjęta próba zdefiniowania przyczyny dzisiejszych polsko-niemieckich nieporozumień. Niniejsza dysertacja składa się z siedmiu rozdziałów. W rozdziale pierwszym został wyrażony i umotywowany cel pracy. Rozdział drugi ma charakter teoretyczny. Kolejne rozdziały mają charakter analityczny. W ostatnim rozdziale we wnioskach końcowych przedstawiona została koncepcja dalszego wzmacniania dialogu polsko-niemieckiego. W rozdziale trzecim omówiona została pierwsza w dziejach polsko-niemieckich stosunków ekspozycja Obok. Polska-Niemcy. 1000 lat historii w sztuce w Martin-Gropius-Bau w Berlinie, ukazująca szeroko historię tysiąclecia polsko-niemieckiego sąsiedztwa. Stosunki polskoniemieckie są często postrzegane przez pryzmat tragicznych zdarzeń II wojny światowej. W niniejszym rozdziale przedstawiono, jak wiele mitów ciąży nad postrzeganiem dziejów polskoniemieckich. Ekspozycja stanowiła ważny etap na drodze ku „normalności” w stosunkach bilateralnych. Autorzy wystawy zwrócili przede wszystkim uwagę na intensywną wymianę kulturową i gospodarczą pomiędzy Polakami i Niemcami na przestrzeni wieków. Ekspozycja była istotnym wydarzeniem kulturalnym i dała impuls do refleksji nad wspólną przyszłością obu narodów. Rozdział czwarty dotyczy analizy debaty publicznej w Polsce i w Niemczech wokół filmu Nasze matki, nasi ojcowie. Zwrócono uwagę na różnice zdań i sposób postrzegania przeszłości. Przestawiono przyczyny powstawania zakłóceń i nieporozumień. W tym rozdziale podjęto kwestię komunikacji polsko-niemieckiej. Próbuje się dociec, co nam mówią kontrowersje wokół tej produkcji historycznej o aktualnych stosunkach polsko-niemieckich. Czy po 1989 roku udało się Polakom i Niemcom lepiej zrozumieć wrażliwość historyczną sąsiada? W rozdziale piątym opisana została rola współczesnych mediów w kształtowaniu stosunków polsko-niemieckich. Debata na temat nowelizacji ustawy o IPN w Polsce w 2018 roku wywołała ożywioną dyskusję w mediach społecznościowych. Internet stał się w ostatnich latach także narzędziem rozpowszechniania treści nawołujących do wrogości. W tym rozdziale zawarta została refleksja o wpływie debaty na postawy wobec cudzoziemców i na świadomość historii. W rozdziale szóstym przedstawiono autorów dzieł literackich, którzy poruszyli wątek odnowy komunikacji polsko-niemieckiej po 1989 roku. Zaprezentowano propozycje budowania wspólnoty polsko-niemieckiej. Rozdział szósty zawiera informacje na temat tego, jaki wizerunek Niemca autorzy przedstawili w swoich powieściach. W części podsumowującej zawarto najważniejsze ustalenia wynikające z analizy wybranych debat kulturalnych po 1989 roku. Celem dysertacji jest ustalenie, jakie są elementy nowego polsko-niemieckiego imaginarium. Ponadto, podjęta została próba wytyczenia nowych kierunków rozwoju stosunków polsko-niemieckich.