Prawo do drogi. Przypadek Trawelerów z miasta Galway

Irlandzcy Trawelerzy – rdzenna ludność wyspy Irlandii – uznawani są za jedną z najstarszych grup wędrownych w Europie. Obecnie trudno jest im kontynuować swój tradycyjny sposób życia, gdyż dystrybucja prywatnej i publicznej ziemi została dostosowana do wymagań osiadłego społeczeństwa większościowego. Wprowadzenie w Republice Irlandii ustawy the Housing (Miscellaneous Provisions) Act 2002, nie tylko wzmocniło szereg aktów prawnych uchwalonych w drugiej połowie XX wieku, które ograniczały mobilność przestrzenną Trawelerów, ale de facto skryminalizowało trawelerski nomadyzm. Niniejsza dysertacja poświęcona jest analizie współczesnych form oraz realiów praktykowania nomadyzmu przez tradycyjnie koczowniczą mniejszościową grupę etniczną Irlandzkich Trawelerów. Studium koncentruje się na trawelerskim stosunku do wędrowania oraz do prawa do kontynowania nomadycznego sposobu życia. W analizie wykorzystano pojęcie „prawa do drogi” i jego różnych wymiarów. Podstawę empiryczną rozprawy stanowią badania przeprowadzone w latach 2013- 2014 wśród społeczności trawelerskiej z miasta Galway na zachodzie Irlandii. Jakościowe badania terenowe przeprowadzone zostały w perspektywie konstruktywistycznej teorii ugruntowanej oraz oparte o zasadę triangulacji metod. Zebrany obszerny materiał badawczy zawiera, m.in.: 60 wywiadów pogłębionych z Trawelerami i nie- Trawelerami z miasta Galway zaangażowanymi w pracę z/ lub na rzecz społeczności trawelerskiej, 3 wywiady fokusowe z Trawelerami oraz wiele obserwacji etnograficznych. W analizie materiału zastosowano teorię prawa Leona Petrażyckiego, w której prawo rozumiane jest w szerszym znaczeniu, a jego imperatywno-atrybutywna struktura pomaga uwydatnić korelację pomiędzy uprawnieniami a obowiązkami. W szczególności Petrażycjański podział na prawo oficjalne i nieoficjalne oraz prawo intuicyjne i pozytywne oferuje nową perspektywę w toczącej się debacie na temat nomadyzmu Irlandzkich Trawelerów. Wspomniana teoria pozwala zwrócić uwagę na skomplikowaną dynamikę konfliktu, jaki zachodzi między prawem intuicyjnym Trawelerów a irlandzkim prawem oficjalnym regulującym trawelerski sposób życia. Wyniki przeprowadzonych badań pokazują, że współczesny trawelerski nomadyzm przybiera szereg różnych form. Niemniej jednak tradycyjny sposób życia, oparty na ciągłej wędrówce, praktykowany jest już tylko przez nielicznych. Większość praktykujących wciąż nomadyzm Trawelerów z Galway wędruje ze stałego miejsca zamieszkania, głównie latem. Wynika to w dużej mierze z barier i ograniczeń, jakie napotykają. Największym problemem jest obecnie znalezienie legalnego miejsca na postój, do czego przyczyniają się obowiązujące w Irlandii regulacje prawne. Choć nie zakazują one praktykowania nomadyzmu, to znacząco ograniczają możliwości kontynuowania wędrownego sposobu życia. Wcześniejsze badania zwracały uwagę na to, że Trawelerzy, praktykując nomadyzm, coraz częściej doświadczają wymuszonego przemieszczania. Wnioski z badania przypadku Trawelerów z Galway pokazują, że stanowi ono obecnie jego nieodłączny element. Trwający kryzys irlandzkiej strategii zakwaterowania rodzin trawelerskich jest kolejnym ważnym czynnikiem wpływającym na praktykę nomadyczną. Brak dostępności odpowiedniego kulturowo zakwaterowania przyczynia się do erozji kultury trawelerskiej i to nie tylko w kwestii trawelerskiego nomadyzmu. Wśród trawelerskich uczestników badań widoczne jest poczucie rezygnacji, jeśli chodzi o możliwość kontynuowania nomadycznego sposobu życia, ze względu na brak legalnych miejsc postojowych w Irlandii. Mimo tego, większość badanych domagała się szeregu uprawnień nomadycznych, w tym prawa do zachowania i kontynuowania nomadycznego sposobu życia. Domagając się ochrony dla swojej tradycji i praktyki nomadycznej Trawelerzy z Galway powoływali się w większości przypadków na tradycję, która jest im od wieków przekazywana przez przodków, ale także na prawa człowieka. Wielu uczestników badań pokładało nadzieję na urzeczywistnienie swoich aspiracji w oparciu o system prawa pozytywnego. Tego rodzaju postawa wynika w dużym stopniu z konfliktu, jaki ma miejsce między intuicyjnym prawem do drogi Trawelerów z Galway a obowiązującą w Irlandii legislacją antynomadyczną. Praca doktorska składa się z wprowadzenia, dziewięciu rozdziałów, bibliografii oraz dwóch załączników. Podzielona jest na dwie części. Celem pierwszej części (rozdziały 1–4) jest przybliżenie czytelnikowi trawelerskiej historii, kultury oraz sytuacji społecznej Irlandzkich Trawelerów, aby stworzyć potrzebny kontekst dla zrozumienia wyników przeprowadzonych badań. Zawiera także analizę istniejącego dyskursu na temat idei praw Trawelerów. Szczególna uwaga poświęcona jest historycznym, prawnym i społecznym warunkom oraz możliwościom prowadzenia wędrownego sposobu życia, jak również okolicznościom towarzyszącym przyznaniu Irlandzkim Trawelerom statusu mniejszości etnicznej w Republice Irlandii. Druga część rozprawy doktorskiej (rozdziały 5–9) prezentuje zastosowaną metodologię, wyniki badań własnych oraz ich dyskusję. Rozdział 5, oprócz przedstawienia zastosowanego podejścia badawczego, zawiera refleksje na temat ważnych etycznych dylematów napotkanych w trakcie i po zakończeniu badań terenowych. Rozdziały 6, 7 i 8 zawierają wnioski z przeprowadzonej analizy, kolejno koncentrują się na następujących tematach: współczesnym sposobie życia społeczności trawelerskiej z Galway, nomadyzmie oraz prawie do drogi. Kończący rozprawę rozdział 9 stanowi dyskusję wyników uzyskanych w toku badań. Zawiera analizę kilku instrumentów międzynarodowego systemu ochrony praw człowieka, także tych postulowanych jak idea ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego i idea praw nomadów, które wydają się mieć potencjał w przypadku ochrony nomadyzmu Irlandzkich Trawelerów.

Irish Travellers, who are indigenous to the island of Ireland, are considered to be one of the oldest nomadic groups in Europe. Like other nomadic people around the globe, they find it difficult to maintain their traditional way of life, as the distribution of private and public land has accommodated the demands of the sedentary living majority population. In the Republic of Ireland, the implementation of the Housing (Miscellaneous Provisions) Act 2002 has rendered nomadic movement almost impossible. Not only has this legislation extended a number of earlier Acts ratified in the second half of the twentieth century that were designed on strengthening the State’s mandate to regulate Traveller lives by delimiting their spatial mobility, but also de facto criminalised Traveller nomadism. The present dissertation examines contemporary forms and realities of practising nomadism by Ireland’s traditional nomadic minority ethnic group, the Travellers. In doing so, it assesses the concept of the right to remain nomadic and its different dimensions. The research focuses on the meaning of the nomadic way of life for the Travellers and their attitudes towards the right to remain nomadic. The dissertation is based on the qualitive fieldwork research conducted in 2013 and 2014 among the Traveller community in Galway city, west of Ireland. The study was carried out using a constructivist grounded theory framework and a mixed method approach. The gathered data included sixty in-depth interviews with members of the Traveller community, as well as non-Travellers from Galway city who are engaged in work for/or with the Traveller community. Additionally, three focus group interviews with Travellers were carried out. Finally, the study is also based on a large number of ethnographic observations. The novelty of this doctoral thesis is the adoption of Leon Petrażycki’s theory of law where law is understood in its broad sense and its imperative-attributive structure helps to underline a correlation between rights and duties. Particularly, Petrazycki’s divisions into official versus unofficial law and intuitive versus positive law offer a new perspective into the ongoing debate on Irish Traveller nomadism. In that way, the theory draws attention to the complex dynamics of the conflict between the intuitive law of the Travellers and Ireland’s official law regulating the Travellers’ way of life. The results of the fieldwork study among the Traveller community of Galway city show that nomadism takes a range of forms. While the traditional nomadic way of life is often considered to involve constant movement from place to place, very few Travellers are currently practising this form of nomadism. Instead, most Travellers practice nomadism only seasonally during summer, and meanwhile retain a fixed abode. This alternation of Traveller nomadic practice and sedentary living is to a great extent, a result of barriers faced by Travellers in Ireland. The major barrier seems to be finding a ‘legal’ place to halt due to the country’s current legislation, which in effect is anti-nomadic. While previous research has established that nomadic Travellers in Ireland have experienced an increase in forced movements, the results of the present study show that forced movement has not only increased, but also has become an inherent aspect of nomadic practice. The current crisis of Ireland’s Traveller accommodation strategy is another important factor impacting nomadic practice. The unavailability of culturally appropriate accommodation can contribute to the erosion of Traveller culture. Research findings indicated cultural loss not only in terms of nomadism. There is a sense of giving up hope among the study participants from the Traveller community on remaining nomadic because of the reality of having no legal place to halt while travelling in Ireland. Most of the study participants demanded to be allowed to maintain a nomadic way of life. Many have expressed their desire to have the nomadic tradition and practice protected by the virtue of law. They see the rationale for this protection being rooted in their traditions that have been passed from one generation to another, as well as being a basic human right. The analysis of the Galway Travellers’ narratives of intuitive law show that they claim a number of nomadic rights, including the right to continue the nomadic way of life. Many study participants expressed hopes for fulfilling their aspiration through the system of positive law. For example, they demand protection of the Traveller nomadic tradition through legal guarantees. This attitude, to a great extent, arises from the conflict that occurs between Galway Traveller’s intuitive right to remain nomadic and Irish state’s current anti-nomadic legislation. This dissertation is comprised of an introduction, nine chapters, bibliography and two appendixes, and is divided into two parts. The aim of the first part (chapters 1–4) is to give the reader a better idea of Irish Traveller history, culture and current social situation, in order to contextualise the research findings. It also contains an analysis of the existing discourse on the idea of the rights of Travellers. Particular attention is given to the important historical, legal and social circumstances of the opportunities for leading a nomadic way of life, as well as circumstances of the recent formal recognition of Irish Travellers as an ethnic minority in the Republic of Ireland. The second part of this doctoral dissertation (chapters 5–9) presents the research methodology, the research findings and their discussion. In chapter 5, the methodological approach of this doctoral research is described, followed by a reflection on some important ethical dilemmas that were encountered during and after the fieldwork process. The following three chapters (6–8) present the actual study results. Each of the chapters concentrates on specific themes such as the contemporary way of life of Travellers in Galway city; nomadism and the right to remain nomadic. Chapter 9, the final chapter discusses the overall results and includes a specific examination of a number of international human rights instruments that have potential for protecting Irish Traveller nomadism, including intangible cultural heritage and the idea of nomads rights.