Grzebienie z poroża i kości z terenów dzisiejszej Serbii w IV-VII w.

W ciągu zaledwie kilku dziesięcioleci grzebienie nie tylko stały się najczęściej rejestrowanymi w kontekście archeologicznym przyborami kosmetycznymi, ale niemal zupełnie wyparły wszelkie inne związane z osobistą higieną kategorie przedmiotów. Za tym procesem stoją głębokie przemiany społeczne i gospodarcze, jakie zaszły w naddunajskich prowincjach, gdy pod koniec IV wieku zagrożone ze stronu Hunów ludy barbarzyńskie, wśród których dominującą rolę odgrywali Germanie, zaczęły osiedlać się w granicach Cesarstwa Rzymskiego. Grzebienie wykonane z poroża, choć są kategorią, której przypisuje się relatywnie niewielką wartość datującą, stanowią jedną z najbardziej charakterystycznych grup artefaktów związanych z ludnością barbarzyńską w późnym antyku. Niestety, w badaniach archeologicznych były one często traktowane marginalnie, pomimo znaczenia, jakie musiały odgrywać dla swoich właścicieli. Analiza tych niepozornych i bardzo osobistych przedmiotów może udzielić odpowiedzi na pytania związane nie tylko z działalnością lokalnych warsztatów, metodami pozyskiwania oraz obróbki poroża i kości, czy stosowaną ornamentyką. Poza rolą, jaką grzebienie odgrywały w codziennych zabiegach kosmetycznych i higienicznych, przypisuje się im szereg innych funkcji, związanych ze sferą duchową i symboliczną. Na tym tle wyróżniają się egzemplarze zdobione profilowanymi główkami końskimi, interpretowane przez badaczy jako oznaczenie rangi noszone przez dowódców barbarzyńskiej kawalerii. Dystrybucja grzebieni jest świadectwem mobilności poszczególnych jednostek oraz wzajemnych wpływów kulturowych, zachodzących pomiędzy barbarzyńską i zromanizowaną ludnością w naddunajskiej części Limesu. Okres dynamicznego rozwoju rzemiosła rogowniczego zakończył się na przełomie VI i VII stulecia, gdy Bałkany Centralne zostały skolonizowane przez ludność słowiańską, co wiązało się z kolejną falą migracji ludności.

Within just a few decades, antler combs not only became the most commonly recorded cosmetic tools in archaeological context but also nearly completely replaced all other categories of objects related to personal hygiene. This process reflects profound social and economic transformations that occurred in the Danubian provinces when, at the end of the 4th century, barbarian tribes – predominantly Germanic – threatened by the Huns, began settling within the borders of the Roman Empire. Combs made from antler, although considered a category with relatively low chronological value, represent one of the most distinctive groups of artifacts associated with barbarian population in the Late Antiquity. Unfortunately, in archaeological research, they have often been treated marginally despite the significance they must have held for their owners. The analysis of these inconspicuous and highly personal objects can answer questions not only about the activities of local workshops, methods of obtaining and processing antler and bone, or the decorative techniques used. Beyond their role in daily cosmetic and hygienic practices, combs are attributed a range of other functions related to spiritual and symbolic spheres. Standing out in this context are examples adorned with stylized horse protomes, which researchers interpret as symbols of rank carried by commanders of barbarian cavalry. The distribution of combs serves as evidence of the mobility of individuals and the mutual cultural influences between barbarian and romanized populations in the Danubian section of the limes. The period of dynamic development of antler craft came to an end at the turn of the 6th and 7th centuries, when the Central Balkans were colonized by Slavic populations, marking another wave of migration.