Ścieżki karier profesjonalnych sportowców. Studium socjologiczne

Praca dotyczy przebiegów karier zawodowych polskich sportowców odnoszących sukcesy i jest wynikiem badań przeprowadzonych przy użyciu materiałów zastanych – autobiografii (spisanych przez ghostwriterów we współpracy ze sportowcami lub osobiście, przez samych sportowców) i wywiadów-rzek z popularnymi sportowcami wydanych na rynku wydawniczym. Badania zostały przeprowadzone przy wykorzystaniu techniki analizy treści na próbie 40 publikacji. W ten sposób, wśród badanych sportowców znaleźli się reprezentanci 13 różnych dyscyplin sportu, których kariery toczyły się w różnych latach w okresie PRL-u i po transformacji ustrojowej. Ponadto, wszyscy badani sportowcy zdobywali sukcesy co najmniej na poziomie mistrzostwa Polski lub wyższym. Praca podzielona jest na dwie części – teoretyczną i empiryczną. W pierwszej z nich zawieram informacje o zawodzie sportowca i procesach profesjonalizacji, które doprowadziły do tego, że można myśleć o sporcie jako o zawodzie, a także tłumaczę kluczowe z perspektywy badania pojęcia – trajektorię i transgresję. Na-stępnie prezentuję uprzednią wiedzę dotyczącą karier zawodowych sportowców oraz wstępnie charak-teryzuję autobiografie i biografie sportowców. W części empirycznej przedstawiam metodologię prze-prowadzonego badania oraz opisuję wyniki badań. W rezultacie przeprowadzonego badania udało się odtworzyć kolejne etapy karier utytułowanych sportowców. Są to: punkt startowy, sunrise, droga na szczyt, szczyt, spadek i zakończenie kariery. W pracy szczegółowo przedstawiam przebieg poszczególnych etapów, a także liczne różnice w ich przebiegu, które wynikały m.in. ze specyfiki i wymagań uprawianej dyscypliny sportu, podejścia sportowców do uprawianego zawodu, wytrzymałości ich organizmów oraz systemu politycznego, w którym toczyły się ich kariery. Istotne różnice zachodziły także w umiejętnościach sportowców do dokonywania transgresji na coraz wyższym poziomie rywalizacji sportowej. Objawiały się one w tym, że część sportowców na kolejnych etapach rozwoju kariery sportowej nie była w stanie podołać stawianym przed nimi wyzwaniom. Wśród badanych sportowców największymi zdolnościami do transgresji wykazali się sportowcy, którzy osiągnęli tzw. szczyt obiektywny zdobywając przynajmniej jeden z największych możliwych do zdobycia tytułów w uprawianej przez siebie dyscyplinie sportu. Z kolei najmniejsze zdolności do transgresji wykazali sportowcy przegrani, którzy ulegli nałogom, co stopniowo rujnowało i skracało ich kariery. Badania pozwoliły również na analizę tego w jaki sposób kariera w zawodowym sporcie wpływała na życie sportowców po zakończeniu przez nich karier. W tym kontekście kluczowa była mądrość w zarządzaniu gromadzonymi w toku karier kapitałami: finansowym, społecznym i kulturowym.

The dissertation focuses on the career trajectories of successful Polish athletes and is the result of research conducted using existing materialals – autobiographies (written by ghostwriters in collaboration with athletes or by athletes themselves) and extended interviews with popular athletes available on the market. The study was based on content analysis techniques applied to a sample of 40 such publications. This way, representatives from 13 different sports disciplines were studied, whose careers spanned different periods, both during the Polish People's Republic era and after the political transformation. Furthermore, all the athletes studied had achieved success at least at the level of Polish championships or higher. The dissertation is divided into two parts – theoretical and empirical. The theoretical part contains information about the athlete's profession and the processes of professionalization that led to viewing sports as a profession, as well as explaining key research concepts – trajectory and transgression. Subsequently, existing knowledge about athletes' professional careers is presented along with a preliminary characterization of athletes' autobiographies and biographies. The empirical part describes the methodology of the study and presents the results. The research enabled to reconstruct successive stages of accomplished athletes' careers and to observe similarities and differences in their careers trajectories. Highlighted career stages include: starting point, sunrise, path to the peak, peak, decline, and career termination. The work details the progression of these stages and numerous differences in their course, which resulted from, among other things, the specific nature and demands of the sport practiced, the athletes' approach to their profession, their physical endurance, and the political system in which their careers took place. Significant differences also existed in the athletes' abilities to achieve transgressions at increasingly higher levels of sports competition. These differences manifested in some athletes' inability to meet the challenges posed to them at subsequent stages of their career development. Among the athletes studied, those who demonstrated the greatest ability to achieve transgressions were those who reached the so-called objective peak by winning at least one of the highest possible titles in their sport. Conversely, those with the least transgression ability were athletes who succumbed to addictions, gradually ruining and shortening their careers. The research also allowed for an analysis of how a professional sports career impacted athletes' lives after retirement. In this context, the wisdom in managing the capital accumulated during their careers – financial, social, and cultural – was crucial.