Mechanizmy integracji jidyszyzmów w polszczyźnie w świetle badań lingwistyki kontaktów językowych

Niniejsza rozprawa doktorska jest próbą zastosowania stosunkowo nowej metodologii lingwistyki kontaktowej w badaniach zapożyczeń leksykalnych z języka jidysz w polszczyźnie i opisania regularnych zjawisk fonologicznych, morfologicznych, słowotwórczych i semantycznych, towarzyszących procesowi ich integracji. Dzięki temu, jako studium egzemplaryczne, wnosi ona też szereg ustaleń i hipotez na temat przenikania wyrazów z języka mniejszościowego do dominującego języka większości. Omówienie tematu rozpoczęto, zgodnie z metodologią lingwistyki kontaktowej, od nakreślenia historyczno socjologicznych warunków kontaktów między Polakami a Żydami. Dzięki temu ustalono czynniki pozajęzykowe, które mogły wpływać na przejmowanie i rozwój jidyszyzmów w polszczyźnie, oraz kanały ich transmisji do języka biorcy. Tym zagadnieniom poświęcony jest Rozdział I. W Rozdziale II wprowadzone zostały stosowane w pracy ustalenia teoretyczne lingwistyki kontaktowej. W oparciu o nie sporządzono ramę teoretyczno metodologiczną, strukturyzującą dalsze rozważania. Jej podstawą stał się cykl rozwojowy zapożyczenia leksykalnego, obejmujący etap jego introdukcji, kiedy pojawia się ono w okazjonalnych przełączeniach kodu, adaptacji, tj. przejęcia przez monolingwalny segment społeczeństwa, i adaptacji, czyli włączenia do systemu języka biorcy na prawach leksyki rodzimej. Rozdział III ma charakter koniecznej dygresji, w której opisuje się problemy badawcze związane z identyfikacją jidyszyzmów w obrębie tzw. słownictwa żydowskiego. W szczególności omawia się test formalny, służący odróżnianiu jidyszyzmów od germanizmów. Dyskutuje się też, w świetle kryteriów rzeczonego testu, etymologie wybranych wyrazów uznawanych do tej pory za (potencjalne) jidyszyzmy, a także kilku nowo zidentyfikowanych zapożyczeń. Omówieniu zauważonych w przebadanym materiale regularnych mechanizmów integracyjnych w zakresie fonetyki i fonologii, morfologii oraz semantyki poświęcony jest Rozdział IV. Opis przemian, jakim podlegały jidyszyzmy w polszczyźnie, każdorazowo podzielono na etapy introdukcji oraz adaptacji/asymilacji. Osobny podrozdział poświęcono też rozwojowi utworzonych przez jidyszyzmy rodzin wyrazowych, którą uznaje się za jeden z podstawowych wykładników asymilacji. W ostatnim rozdziale pracy przedstawia się podsumowanie zauważonych tendencji rozwojowych jidyszyzmów w polszczyźnie. Równocześnie podejmuje się próbę wyprowadzenia wniosków ogólnojęzykoznawczych na temat wpływu języków zdominowanych na dominujące w sytuacji długotrwałego i intensywnego kontaktu.