Opodatkowanie podatkiem majątkowym obrotów spekulacyjnych instrumentami pochodnymi - koncepcja de lege ferenda

Niniejsza praca zawiera analizę modelu opodatkowania podatkiem majątkowym działalności spekulacyjnej prowadzonej za pomocą instrumentów pochodnych. Autor dostrzega możliwość prowadzenia działalności za pomocą instrumentów pochodnych, która przybliża gospodarkę do stanu kryzysu finansowego i gospodarczego, przy jednoczesnym przerzucaniu ryzyka na pozostałych uczestników rynku. W tym kontekście, w pracy omówiono koncepcję niestabilności gospodarki kapitalistycznej, H. P. Minsky`ego. W zależności od stopnia zadłużenia H.P. Minsky wyróżnił: stan finansowania zabezpieczonego, stan finansowania niezabezpieczonego oraz stan finansowania spekulacyjnego (Ponzi). Na podstawie analizy tych zależności, w niniejszej pracy zaproponowano model opodatkowania kwalifikowanej działalności spekulacyjnej (tj. prowadzonej przez określone podmioty, których potencjalne bankructwo może spowodować dodatkowe koszty u wszystkich uczestników rynku). Nowa koncepcja zakłada zmienną stawkę opodatkowania, zależną wprost od stanu finansowania, w którym w danym momencie znajduje się gospodarka, w rozumieniu koncepcji H.P. Minsky`ego. Stawkę przygotowano w taki sposób, aby im bliżej gospodarka znajduje się kryzysu finansowego, tym wyższy był podatek. Jednocześnie, autor przeanalizował zarówno obecnie funkcjonujące koncepcje opodatkowania instrumentów pochodnych w Polsce i wybranych państwach, jak również koncepcje teoretyczne funkcjonujące w przeszłości. W pracy zaproponowano model opodatkowania skonstruowany jako podatek majątkowy. Przyczyną takiego podejścia jest cel nowego podatku, czyli zmniejszenie wolumenu zawieranych transakcji. Proponuje się więc opodatkowanie wartości majątku w formie instrumentów pochodnych, posiadanego przez określone podmioty. Opodatkowanie powinno odbywać się w oparciu o stawkę podatkową, która, przy odniesieniu do koncepcji przedstawionych przez H.P. Minsky`ego, będzie zmienna. W rozdziale pierwszym pracy zawarto zagadnienia ogólne związane z analizowaną tematyką, w tym rys historyczny oraz podstawowe mechanizmy powstawania kryzysów gospodarczych. Wstępne omówienie tych zagadnień pozwoliło nakreślić tematykę przedmiotu oraz częściowo podmiotu opodatkowania w nowej koncepcji opodatkowania proponowanej przez autora. W drugim rozdziale przedstawiono podstawę teoretyczną koncepcji prezentowanych przez H.P. Minsky`ego, jak również koncepcję pożyczkodawcy ostatniej szansy (z perspektywy kryzysu finansowego z 2008 r.) i funkcje podatków w koncepcji H.P. Minsky`ego. Elementy omówione w tej części pracy pozwoliły na skonstruowanie zmiennej stawki podatkowej. W rozdziale trzecim przedstawiono istotę instrumentów pochodnych, jak również opisano ich podstawowe rodzaje. Ponadto zaprezentowano sposoby wykorzystania instrumentów pochodnych oraz rodzaje działalności, które mogą być prowadzone za ich pomocą. W ten sposób omówiono podstawowe elementy służące do określenia przedmiotu i podstawy opodatkowania w proponowanej koncepcji opodatkowania. W rozdziale czwartym omówiono koncepcje opodatkowania instrumentów pochodnych funkcjonujące obecnie w wybranych państwach, jak również koncepcje opodatkowania rozważane w literaturze na przestrzeni czasu (koncepcje teoretyczne). W rozdziale piątym omówiono rozwinięcie koncepcji H.P. Minsky`ego o koncepcje opodatkowania oraz kwestię działalności prowadzonej za pomocą instrumentów pochodnych. W dalszej kolejności, przedstawiono główne założenia oraz podstawowe elementy nowej koncepcji opodatkowania działalności spekulacyjnej podatkiem majątkowym (w tym podmiot, przedmiot i stawkę podatkową) Rozdział szósty zawiera omówienie opodatkowania instrumentów pochodnych w polskim prawie podatkowym, na przykładzie podatku dochodowego od osób fizycznych oraz podatku dochodowego od osób prawnych. Następnie przedstawiono proponowany sposób umiejscowienia nowego podatku w systemie podatkowym wraz z proponowanymi zmianami, w tym przedstawiono proponowane brzmienie przepisów, wprowadzających nowy podatek.

The aim of this thesis was to propose a new model of taxation of speculation performed on financial derivatives through a property tax. It was stipulated that one of the main reasons of financial instability, was speculation on financial derivatives, performed by financial market entities who are „too big to fail”. In other words, it was observed that it is possible to bring an economy closer to a financial crisis by performing a financial derivatives activity and at the same time, effectively transfer the risk of this activity to other members of the market. Bearing in mind the above, the concept of economic instability of economy presented by H. P. Minsky was discussed. Depending on the level of indebtedness, H.P. Minsky distinguished three states of financing in the economy: hedge, speculative and Ponzi. These relations were used in this thesis to construct a new model of taxation of qualified speculative activity (i.e. carried on by entities whose bankruptcy could cause additional cost for other market members). The new concept of taxation includes a variable tax rate, which is directly reliable on the state of financing in which the economy is at the given moment (according to H.P. Minsky hypothesis). The rate was prepared so that it increases the closer the economy gets to the state of Ponzi financing and financial crisis. The thesis also covered the taxation concept with respect to financial derivatives that are currently in force in Poland and chosen countries, as well as theoretical concepts. The thesis included proposition of new model of taxation, based on property tax concept. The reason for such approach is the aim of the new tax, which is to decrease the volume of transactions that might have negative effect on the economy. Therefore it was proposed to tax the value of the property meaning the financial derivatives held by the given entities. The taxation should go according to tax rate that, being based on H.P. Minsky concepts, should be variable. The first chapter of the thesis included general background related with the analyzed issues, including historical perspective and basic mechanisms of financial crises. General discussion on these issues set the stage to draw up the basic background of the tax subject and tax object within the new concept of taxation proposed in the thesis. The second chapter covered theoretical framework for concepts presented by H.P. Minsky, as well as the concept of lender of last resort (from the perspective of the last financial crisis of 2008) and the theoretical functions of taxes from the perspective of H.P. Minsky concept. The elements discussed in this chapter allowed to construct the variable tax rate. The third chapter covered the description of financial derivatives. Additionally, methods of using the derivatives in business practice were presented along with types of activities available in this respect. These issues were used to further specify the tax object as well as tax base in the proposed concept of taxation. The fourth chapter covered the concepts of taxation of financial derivatives currently in force in chosen jurisdictions as well as theoretical concepts discussed in the literature. The fifth chapter covered the extension of H.P. Minsky`s concepts with issues related with taxation as well as discussion on types of activities available for financial derivatives` users. Further, main assumptions and basic elements of the new concept of taxation of the speculative activity with property tax were presented (including tax subject, tax object and tax rate) The sixth chapter covered discussion on taxation of financial derivatives with provisions currently in force in Poland on example of personal and corporate income taxes. Further, the proposed location for new tax in the tax system was identified, along with proposed modifications to current provisions and proposal of new provision that would introduce the new tax.