Ironia w dialogu z innymi i samym sobą. Wpływ gelotofobii

Dotychczasowe prace badawcze wskazują, że stosowanie i rozumienie ironii werbalnej jest zależne od cech indywidualnych współrozmówców. Szczególnie interesującą, dotychczas niezbadaną z perspektywy badań nad ironią cechą może być gelotofobia: awersja wobec śmiechu i żartów oraz negatywne ich interpretowanie. Badanie 1 wykazało, że preferencja wobec ironii, sarkazmu, satyry i cynizmu nie różnicowała osób gelotofobicznych i niegelotofobicznych. Wypowiedzi ironiczne wzbudzały jednak bardziej negatywne emocje u osób z gelotofobią. Wyniki te wskazują zatem na złożoną relację między stosowaniem i rozumieniem ironii a gelotofobią. Dążąc do jej zgłębienia, w Badaniu 2 przeprowadzono jakościową analizę wypowiedzi osób gelotofobicznych i niegelotofobicznych na temat ironii. Niegelotofobiczni uczestnicy podawali, że stosują ironię, aby żartować i rozbawiać współrozmówców, lecz osoby gelotofobiczne opisywały ironiczne komentarze jako zarozumiałe i obraźliwe. Jednak mimo owej deklarowanej niechęci, osoby gelotofobiczne same zgłaszały stosowanie przez siebie ironii. W drugiej części projektu, łącząc ujęcie ironii w perspektywie interpersonalnej z ujęciem intrapersonalnym, wykorzystano teorię dialogowego Ja (ang. Dialogical Self Theory, DST) i powiązaną z nią koncepcję dialogów wewnętrznych. Drugim wątkiem projektu było zatem przeniesienie uwagi z ironii w dialogach interpersonalnych na ironię w dialogach wewnętrznych, dążąc do zbadania potencjalnych relacji między tymi dwiema sferami. Badanie 3 wykazało, że preferencja wobec ironii była skorelowana z tendencją do prowadzenia dialogów wewnętrznych, w tym tych dotyczących symulowania w wyobraźni rzeczywistych interakcji, przyjmowania innych punktów widzenia oraz rozgrywania wewnętrznych konfliktów. Z drugiej strony, gelotofobia okazała się być powiązana z częstszymi dialogami wewnętrznymi, zarówno dotyczącymi symulacji sytuacji społecznych, jak i ruminacji. Negatywna postawa osób gelotofobicznych wobec ironii oraz jednoczesne jej stosowanie na poziomie podobnym do osób niegelotofobicznych może być więc powiązane z faktem, że osoby te są szczególnie wyczulone na taką formę humoru oraz pamiętają i przywołują więcej przypadków bycia jej ofiarą, co znajduje odbicie w ich dialogach wewnętrznych i nadaje kształt ich rozumieniu ironii. Na podobny mechanizm wskazuje teoria ironii jako echa, według której ironia polega na przywoływaniu rzeczywistych lub wyobrażonych wypowiedzi i postaw innych. Zatem perspektywa intrapersonalna – wewnętrzna reprezentacja siebie samego w relacji z innymi – pozostaje w związku z interpersonalną sytuacją stosowania i rozumienia ironii. Badanie 4 wykorzystało ilościowe narzędzie opisu sfery dialogów wewnętrznych w perspektywie DST, podążając za sugestią twórców tej teorii oraz wynikami istniejących badań dotyczących możliwej wewnętrznej pozycji „Ja jako ironista”. Wyniki wykazały, że pozycja „Ja jako ironista” była rozpoznawana przez badanych w ich dialogach wewnętrznych. Była oceniana jako wchodząca w dialogi z szeregiem innych pozycji dotyczących własnych postaw i relacji z innymi osobami. Dodatkowo w Badaniu 4 wykazano brak istotnych statystycznie korelacji pomiędzy potrzebą domknięcia poznawczego a wewnętrzną aktywnością dialogową, co świadczy o odrębności tych dwu konstruktów. Podejmując badania nad ironią z perspektywy interpersonalnej komunikacji i intrapersonalnej sfery dialogów wewnętrznych oraz wskazując na relacje między nimi, niniejszy projekt wpisuje się w najnowsze trendy badawcze i pogłębia rozumienie procesów społeczno-poznawczych związanych z ironią. Otwiera drogę ku dalszym badaniom dotyczącym relacji między ironią a wewnętrzną aktywnością dialogową. Stanowi też punkt wyjścia dla dalszych badań nad autoironią.

Existing research shows that irony use and understanding is influenced by the interlocutors’ individual differences. A particularly interesting difference which has not yet been explored from the perspective of irony research might be gelotophobia: the fear of being laughed at and negatively interpreting humor. Study 1 showed that the preference for irony, sarcasm, satire, and cynicism did not differentiate gelotophobes from nongelotophobes. However, gelotophobes reported more negative emotional reactions to ironic utterances. These results point to a complex relationship between irony use and understanding and gelotophobia. Seeking to explore it further, Study 2 involved a qualitative analysis of gelotophobes’ and nongelotophobes’ statements about irony. Nongelotophobes reported using irony to joke and to entertain their interlocutors, while nongelotophobes described ironic utterances as arrogant and insulting. Nevertheless, they also reported using irony themselves. The second part of the project combined the interpersonal perspective on irony with the intrapersonal one using dialogical self theory (DST) and the related concept of internal dialogues. The second theme of the project was thus to emphasize irony in internal dialogues in addition to interpersonal ones and to examine the potential relations between these two spheres. Study 3 showed that the preference for irony was correlated with the tendency to engage in internal dialogues, including simulating real interactions, taking different points of view, and debating internal conflicts. On the other hand, gelotophobia was related to more frequent internal dialogues, both involving simulations of real interactions as well as ruminations. Gelotophobes’ negative attitudes towards irony and their simultaneous use of irony on a level similar to nongelotophobes might thus be related to the fact that gelotophobes are especially sensitive to this form of humor and remember/recall more instances of being the victims of irony. This might be reflected in their internal dialogues and might shape their understanding of irony. A similar mechanism is described in the echoic theory of irony, which states that irony involves recalling others’ real or imagined utterances and attitudes. Thus, the intrapersonal perspective - the internal representation of oneself in relationships with others - is related to the interpersonal situation of irony use and understanding. Study 4 used a quantitative measure of the sphere of internal dialogues according to DST, following its authors’ suggestion as well as the results of existing studies on the possible internal position of “I as ironic.” The results showed that the position of “I as ironic” was recognized by the participants in their internal dialogues. It was rated as entering into internal dialogues with a variety of other positions related to own attitudes and relationships with others. Moreover, Study 4 showed a lack of statistically significant correlations between the need for cognitive closure and internal dialogical activity, meaning that these constructs are separate. Studying irony from the interpersonal and intrapersonal perspective and pointing to the relationships between them, the current project fits the newest research trends and deepens our understanding of the social-cognitive processes related to irony. It lays the foundations for further studies on irony and internal dialogues. It also serves as a starting point for further studies on self-irony.