Using and Expanding the Use of the Nahuatl Language in Health Care: Participatory Action Research in Sierra Norte de Puebla

Używanie rdzennych języków amerykańskich w służbie zdrowia jest przedmiotem troski zarówno osób posługujących się tymi językami, z których wiele jest pozbawionych odpowiedniej opieki zdrowotnej, jak i lekarzy, którzy starają się przezwyciężyć bariery językowe i kulturowe w celu zapewnienia takiej opieki społecznościom rdzennym. Zgodnie z polityką ustanowioną przez UNESCO oraz WHO dostęp do usług zdrowotnych w języku ojczystym jest jednym z kluczowych językowych praw człowieka; niewiele jednak robi się, aby to prawo było urzeczywistniać na całym świecie. Dotyczy to zwłaszcza tych grup etnicznych, które od dawna są marginalizowane przez zachodnie społeczeństwo głównego nurtu. Ponadto funkcjonalne rozszerzenie języka na tak ważną dziedzinę jak ochrona zdrowia powinno przyczynić się do podniesienia jego prestiżu i użyteczności, co ma kluczowe znaczenie w przypadku języków, którzy się znajdują w obliczu zagrożenia. Adaptacja języka rdzennego do używania w służbie zdrowia jest jednak dość skomplikowanym zadaniem, które wymaga ścisłej współpracy między badaczami i członkami społeczności językowej, a także prawdziwie interdyscyplinarnego podejścia, które obejmowałoby informacje zwrotne z językoznawstwa, socjolingwistyki, medycyny społecznej oraz antropologii medycznej. Koncepcje zdrowia i choroby obecne w kulturach autochtonicznych zwykle znacznie różnią się od przyjętych w medycynie zachodniej, zaś postawy społeczności wobec własnego zdrowia i samopoczucia mogą być oparte na tych koncepcjach. Ten złożony problem dotyczy w takim przypadku szczególnie starszych członków wspólnoty, ponieważ to oni a) zazwyczaj bardziej potrzebują skutecznej opieki zdrowotnej; b) często są niewystarczająco biegli w języku większości; c) mogą posiadać rdzenną wiedzę medyczną, która ma niebagatelną wartość dla dobrobytu społeczności, ale często jest dyskredytowana przez praktyków biomedycznych. Moja praca doktorska jest oparta na partycypacyjnych badaniach w działaniu (PAR), które mają miejsce w San Miguel Tenango, społeczności posługującej się językiem nahuatl w Sierra Norte de Puebla, regionie w środkowym Meksyku. Zarówno rozprawa, jak i badania koncentrują się na trzech głównych zagadnieniach. Pierwszym z nich jest rdzenna wiedza i praktyki medyczne w Tenango: ich status i obecne wykorzystanie w społeczności, stosunek do nich zarówno członków społeczności, jak i lokalnych pracowników służby zdrowia, a także językowe i koncepcyjne cechy takiej wiedzy i praktyk, z zwróceniem szczególnej uwagi na punkty rozbieżności pojęciowych między medycyną rdzenną i zachodnią. Druga kwestia dotyczy obecnych praktyk związanych z używaniem języka nahuatl w publicznej służbie zdrowia w Sierra Norte de Puebla; obejmuje ona z jednej strony analizę aktualnych reprezentacji języka nahuatl w edukacji zdrowotnej, a z drugiej ideologie językowe urzędników ochrony zdrowia i lekarzy pracujących w społecznościach rdzennych. Trzecim zagadnieniem, na którym koncentruję się w rozprawie jest praktycznym lub „działający” aspekt PAR: przygotowanie materiałów edukacyjnych w języku nahuatl (pisemnych, audio i wideo), które dotyczą najpoważniejszych problemów zdrowotnych w Tenango: cukrzycy, chorób układu krążenia, niedożywienia dzieci i odwodnienia oraz, w świetle ostatnich wydarzeń, pandemii COVID-19. Prowadzone przeze mnie badania czerpią teoretyczne informacje zwrotne z takich dziedzin jak polityka i planowanie językowe, studia terminologiczne, antropologia medyczna i komunikacja zdrowotna; równocześnie zaś mają na celu wniesienie wkładu w te dyscypliny poprzez przetestowanie w praktyce szeregu pomysłów i założeń dotyczących związku między językiem a zdrowiem, rewitalizacji języka oraz semantycznej natury wiedzy prozdrowotnej. Rozprawa ma również na celu przedstawienie zainteresowań badaczy działających w wyżej wymienionych dziedzinach, a także oddolnych działaczy zajmujących się sytuacją w zakresie praw człowieka, zdrowia i witalności językowej w swoich społecznościach.

The use of Indigenous languages of Americas in health services is a subject of concern both for the speakers of these languages, many of whom are deprived of adequate health care, and for medical professionals, who seek to overcome linguistic and cultural barriers in order to provide such health care for Indigenous communities. According to the policies projected by UNESCO and WHO, access to health services in person’s first language is one of key linguistic human rights, however, little is being done to enact this right worldwide, especially when it concerns ethnic groups that have been long marginalized by mainstream Westernized society. Furthermore, the functional expansion of a language to such an important domain as health care should contribute to the prestige and usefulness of the language, which is crucial in the case of languages that face endangerment issues. However, the adaptation of an Indigenous language for the use in health services is quite a complicated task that requires close collaboration between researchers and members of the speech community, and a truly interdisciplinary approach that would include feedback from linguistics, sociolinguistics, social medicine and medical anthropology: concepts of health and illness that are present in Indigenous cultures usually differ significantly from those accepted in Western medicine, whereas the attitudes of the community towards their own health and well-being can be based on these concepts. Elderly members of the community in such a case are of major concern, since they: a) usually in greater need in effective health care; b) often insufficiently proficient in the language of majority; c) can possess Indigenous medical knowledge that is of imminent value for communal well-being but is often discredited by biomedical practitioners. My dissertation is based on the participatory action research (PAR) that has been taking place in San Miguel Tenango, a Nahuatl-speaking community in Sierra Norte de Puebla, a region in Central Mexico. Both the dissertation and the PAR focus on three main issues. The first one is indigenous medical knowledge and practices in Tenango: their status and current use in the community, the attitudes of both community members and locally employed medical professionals towards them, as well as the linguistic and conceptual characteristics of such knowledge and practices, with a focus on the points of conceptual divergence between the indigenous and Western medicine. The second issue concerns the current practices related to the use of Nahuatl in public health services in Sierra Norte de Puebla; it includes, on the one hand, the analysis of current representations of Nahuatl in health education and language ideologies of health authorities and medical professionals who work in Indigenous communities. And finally, the third issue is the practical or ‘action’ aspect of the PAR: the preparation of educational materials in Nahuatl (written, audio and video) that deal with the most acute health problems in Tenango: diabetes, cardiovascular diseases, child malnutrition and dehydration and, in the view of recent developments, Covid-19 pandemic. The research draws theoretical feedback from such fields as language policy and planning, applied linguistics, medical anthropology and health communication. On the other hand, it aims to contribute to these fields by testing in practice a number of ideas and assumptions about the role of language in health, language revitalization and semantic nature of health-related knowledge. The dissertation is meant to present interest as to researchers who work in the above-mentioned fields as to grassroots activists concerned with the situation of human rights, health, and language vitality in their communities.