Twarze „Anny Kareniny” w wybranych adaptacjach filmowych i teatralnych

Niniejsza dysertacja stanowi przede wszystkim analizę różnych sposobów przedstawienia Anny Kareniny jako kobiety równocześnie podziwianej i zbuntowanej, „boskiej” i „diabelskiej”, a w gruncie rzeczy tragicznej. Nie została omówiona w całości wielowątkowa powieść Lwa Tołstoja, której poświęcono wiele opracowań. Interesuje mnie postać Anny Kareniny i związanych z nią najważniejszych osób: jej męża, Aleksego Karenina, kochanka, Aleksego Wrońskiego, syna, Sierioży, a także Katii (Kitty) i Darii (Dolly) z domu Szczerbackich. Pozostałe osoby ważne w książce wymieniam i omawiam wtedy, gdy jest to istotne dla pokazania napięć między nimi i tytułową postacią. Dotyczy to głównie: brata Anny, Stefana (Stiwy) Obłońskiego, Konstantego Lewina i jego brata, Mikołaja, kuzynki Wrońskiego, księżnej Betsy Twerskiej czy przyjaciółki Karenina, hrabiny Lidii Iwanowny. Skupiam się na wątkach psychologiczno-obyczajowych, filozoficznych i religijnych. Niniejsza dysertacja jest próbą wielostronnego spojrzenia na postać Anny Kareniny oraz wybrane adaptacje filmowe i teatralne powieści. W interdyscyplinarnych badaniach przydatne są dla mnie: teoria wielosystemowa przekładu, przekład intersemiotyczny, teoria archetypu kulturowego, a także recepcja filmów i spektakli. Stanowi to wyzwanie zarówno dla autora, jak i odbiorcy, ponieważ z założenia tekst nie charakteryzuje się jednorodnym prowadzeniem wywodu, lecz podąża w wielu kierunkach. Zdecydowałem się również na zaprezentowanie niejednokrotnie dokładnych streszczeń omawianych utworów – zarówno dzieł literackich porównywanych z Anną Kareniną, jak i obrazów filmowych – aby ukazać różnice i podobieństwa z powieścią Tołstoja.

This dissertation is primarily an analysis of the various ways in which Anna Karenina is portrayed as a woman simultaneously admired and rebellious, "divine" and "devilish", and essentially tragic. Leo Tolstoy's multithreaded novel, to which many studies have been devoted, has not been discussed in its entirety. I am interested in the character of Anna Karenina and people associated with her: her husband, Aleksei Karenin, her lover, Alexei Vronsky, her son, Sergei (Seryozha) and Katya (Kitty), and Daria (Dolly) Shcherbatskaya. Other important individuals are mentioned and discussed when it is relevant to show the tensions between them and the heroine. This applies mainly to Anna's brother, Stefan (Stiva) Oblonsky, Konstantin Levin and his brother, Nikolai, Princess Betsy Tverskaya (Vronsky's cousin) or Karenin's friend, Countess Lidia Ivanovna. In this dissertation, I focus on psychological and moral, philosophical and religious themes. This dissertation is an attempt to take a multifaceted look at the character of Anna Karenina and selected film and theatre adaptations of the novel. I find the polysystem theory of translation, intersemiotic translation, cultural archetype theory, as well as film and performance reception useful for interdisciplinary research. This poses a challenge for both author and audience, as by design the text is not characterised by a homogeneous argumentation, but goes in many directions. I have also chosen to present, at times, detailed summaries of the works discussed – both the literary works compared with Anna Karenina and the film images – in order to show the differences and similarities with Tolstoy's novel.