Przywództwo wojskowe w warunkach bojowych

Celem pracy jest analiza wzorów i praktyk przywódczych realizowanych przez bezpośrednich dowódców liniowych w warunkach bojowych. Zasadniczym powodem podjęcia tematyki badań był brak zestawu takich charakterystyk w polskiej i światowej literaturze przedmiotu. Postawione cele badawcze zostały zrealizowane na podstawie analizy jakościowej 43. wywiadów pogłębionych przeprowadzonych z uczestnikami misji wojskowych w Iraku, Afganistanie i Kosowie. Badania własne zaprojektowane zostały z myślą o zbieraniu danych na dwóch płaszczyznach. Po pierwsze, celem była rekonstrukcja uwewnętrznionych przez respondentów prototypów przywódczych, zawierających charakterystyki wzorowego dowódcy liniowego. Po drugie, zebrano informacje na temat efektywnych i nieefektywnych praktyk dowódczych, sklasyfikowanych w ramach wywiedzionych z prac R. Diltsa kategorii analitycznych opisujących funkcjonalne wzory przywództwa: przywódcy-opiekuna, przywódcy-coacha, przywódcy-nauczyciela, przywódcy-mentora i przywódcy-sponsora. W procesie analizy zebranego materiału zastosowano technikę wielokrotnego kodowania z wykorzystaniem programu komputerowego NVIVO. Analiza zebranego materiału koncentrowała się na weryfikacji trzech hipotez badawczych: (a) Prototyp przywódczy dotyczący dowódców liniowych oraz realizowane przez dowódców praktyki przywódcze są izomorficzne; (b) Prototyp przywódczy dotyczący dowódców liniowych w warunkach bojowych charakteryzuje się zespołem zmiennych specyficznych na tle ogólnego prototypu przywódczego dotyczącego dowódcy wojskowego; (c) Skutecznego dowódcę wojskowego w warunkach bojowych charakteryzuje zespół odmiennych kompetencji w każdej z faz operacji bojowej (przygotowania, realizacji oraz uczenia się). Wyniki badań wskazują na dużą zbieżność wzorów i efektywnych praktyk przywódczych. Dowiedziono też, że warunki bojowe powodują uaktywnienie się szczególnego rodzaju potrzeb emocjonalnych żołnierzy. Analiza zebranego materiału pozwoliła też na sformułowanie bardziej szczegółowych wniosków. Stwierdzono brak czynnika ideologicznego jako pożądanego motywatora w warunkach bojowych. Odwoływanie się do pobudek patriotycznych zostało uznane przez respondentów jako nieefektywne. To przekonanie może wynikać z kontekstu działań respondentów, czyli misji zagranicznych, w których udział wynikał jedynie z zobowiązań sojuszniczych Polski. Jednocześnie respondenci zauważają konieczność posiadania przez wzorowych dowódców innych cech i wartości wyższego rzędu. W przypadku cech prototypowych są nimi głównie: bycie „dobrym człowiekiem”, charyzma, świadomość swojego kodeksu aksjonormatywnego, sprawowanie ojcowskiej opieki nad podwładnymi oraz humanitarne prowadzenie działań zbrojnych. W przypadku praktyk dobrego dowódcy są to przede wszystkim: dbanie o bezpieczeństwo podwładnych, przejawiające się w decyzyjności i podejmowaniu przemyślanych działań podczas wykonywania operacji bojowych, a podczas stacjonowania w bazie – w regulowaniu stosunków między żołnierzami w duchu koleżeństwa i poszanowania ich odrębności. Badania pozwoliły także na uchwycenie charakterystyk organizacyjnych, tradycyjnie zaliczanych do problematyki „organizacji uczącej się”. Normy obecne w kulturze organizacyjnej Sił Zbrojnych RP uniemożliwiają czerpanie doświadczeń z misji zagranicznych, zarówno w wymiarze kompetencji wojskowych, jak i wzorów komunikacyjnych, bardziej liberalnych w warunkach bojowych. Można sformułować hipotezę, że organizacyjne uczenie się jednostek Sił Zbrojnych RP jest obecne jedynie w swojej negatywnej postaci. Przybiera formę utrwalonego wzorca reagowania w sytuacji kontaktu z przeciwnikiem, zwanego jako Syndrom Nangar Khel. Polega on na niepodejmowaniu działań podczas ostrzału z obawy przez uznaniem ich za naruszenie Rules of Engagement i konsekwencjami prawnymi po powrocie do kraju. Dysertację kończą wstępne zalecenia w zakresie systemu selekcyjno-szkoleniowego kandydatów na dowódcze stanowiska liniowe.

The purpose of the dissertation is to analyze leadership patterns and practices carried out by direct line commanders in combat conditions. The main reason for undertaking the research topic was lack of a set of such characteristics in Polish and world literature on the subject. The research goals have been executed on a basis of qualitative analysis of 43 in-depth interviews with participants of military missions in Iraq, Afghanistan and Kosovo. The research was designed to collect data on two levels. Firstly, the goal was to reconstruct the leadership prototypes internalized by respondents, containing the characteristics of an exemplary line commander. Secondly, data was collected on effective and ineffective commanding practices categorized in the analytical categories derived from the works of R. Dilts describing functional leadership patterns. These are: leader-supervisor, leader-coach, leader-teacher, leader-mentor and leader-sponsor. In the process of analyzing the collected data a technique of multiple coding in the NVIVO computer program was used. The analysis focused on verification of three research hypotheses: (a) leadership prototypes regarding line commanders and leadership practices carried out by line commanders are isomorphic; (b) leadership prototype regarding line commanders in combat conditions is characterized by a set of characteristics differing from the general leadership prototype regarding military commander; (c) an effective military commander in combat conditions is characterized by a set of different competences in each phase of the combat operation (preparation, implementation and learning). Research results indicate a large convergence of prototype patterns and effective leadership practices. It has also been proven that combat conditions induce special emotional needs of soldiers. Analysis of the collected material also allowed to formulate more detailed conclusions. Lack of an ideological factor as a desirable motivator in combat conditions was found in the respondents’ interviews. Appealing to patriotic motives was considered ineffective. This conviction may result from the context of the respondents' actions, that is foreign missions, in which participation resulted only from Poland's allied obligations. At the same time, the respondents note the need for exemplary commanders to possess other higher values. In case of prototype features, they are mainly: being a "good man", charisma, awareness of his ethic code, showing paternal care over subordinates, and humanitarian way of conducting armed operations. In case of good commander's practices, these are first of all: caring for the safety of subordinates, manifesting as decisiveness and taking thoughtful actions during combat operations, and as regulating relations between soldiers in the spirit of camaraderie and respect for their uniqueness during stationing in the base. The research also allowed to capture organizational characteristics traditionally recognized as a theme of "learning organization". Standards present in the organizational culture of the Polish Armed Forces make it impossible to draw experience from foreign missions, both in the dimension of military competences and in the communication patterns, more liberal in combat conditions. One can formulate a hypothesis that the organizational learning of units of the Polish Armed Forces is present only in its negative form. It manifests as a well-established pattern of reaction in the situation of contact with an opponent, known as the Nangar Khel Syndrome. It involves not taking action in the fire contact situation because of fear of recognizing them as a violation of the Rules of Engagement and legal consequences after returning to the country. The dissertation ends up with general recommendations regarding the selection and training system of candidates for command line positions.