Dyskontowanie pojedynczych i występujących w sekwencji odroczonych pieniężnych oraz zdrowotnych zysków i strat u osób o różnych wartościach wskaźnika BMI

Wstęp: Nieprawidłowy stan odżywienia, w szczególności epidemia nadwagi i otyłości, stanowi poważny problem zdrowia publicznego na całym świecie. Poszukiwanie czynników wpływających na jej powstawanie oraz powstrzymanie wydaje się kluczowe by zmniejszyć zachorowalności i umieralności z powodów przewlekłych chorób niezakaźnych (powiązanych z nieprawidłowym żywieniem i małą aktywnością fizyczną) oraz ich powikłań. Prowadzenie zdrowego stylu życia oraz realizację działań profilaktycznych, w tym utrzymanie prawidłowych nawyków zdrowotnych, można rozpatrywać w kontekście ciągłego wyboru między następstwami natychmiastowymi i odroczonymi. W psychologii behawioralnej uważa się, że u podłoża wyborów w czasie może leżeć proces dyskontowania temporalnego, w którym szybsze tempo dyskontowania odzwierciedla zachowania impulsywne, zaś wolniejsze tempo dyskontowania samokontrolę. Cel: Celem niniejszej pracy było zbadanie różnic w tempie dyskontowania temporalnego konsekwencji o różnym charakterze między osobami o zróżnicowanym stanie odżywienia (mierzonym wskaźnikiem BMI). Metoda: Przeprowadzono dwa badania (wstępne oraz główne) o charakterze quasi-eksperymentalnym w modelu międzygrupowym (grupy: (1) z niedowagą, (2) prawidłową masą ciała, (3) nadwagą lub otyłością i (4) grupa, która odzyskała prawidłową masę ciała). Wykorzystany schemat z powtarzanymi pomiarami pozwolił również na zbadanie potencjalnych moderatorów zależności między wskaźnikiem BMI i tempem dyskontowania w postaci charakteru konsekwencji, w badaniu wstępnym znaku (zysk vs strata), zaś w badaniu głównym dodatkowo rodzaju/domeny (pieniężna vs zdrowotna) oraz formy prezentowania (pojedyncze vs sekwencje). Pozwoliło to na kontrolę efektu znaku, domeny i łączenia związanych z procesem dyskontowania. Badanie przeprowadzono przy pomocy autorskiego programu komputerowego przygotowanego w formie aplikacji webowej, który umożliwił pomiar tempa dyskontowania i zebranie danych dotyczących zmiennych kontrolowanych. Badanie wstępne zrealizowano stacjonarnie na komputerze typu laptop, zaś badanie główne za pośrednictwem Internetu. Ze względu na charakterystykę grup i danych, do analiz statystycznych wykorzystano testy nieparametryczne. W badaniu wstępnym do analiz wykorzystano wyniki 89 osób badanych (24 mężczyzn i 65 kobiet) w wieku 19-48 lat, zaś w badaniu głównym 290 uczestników (94 mężczyzn i 196 kobiet) w wieku 18-60 lat. Główne wyniki: W toku analizy danych z badania wstępnego nie wykazano liniowej zależności między wartością wskaźnika BMI a tempem dyskontowania pojedynczych zysków i strat pieniężnych. Wykazano istotne różnice w tempie dyskontowania pojedynczych zysków i strat pieniężnych tylko w grupie osób o prawidłowej masie cała. Analizy przeprowadzone w ramach badania wstępnego (na poziomie tendencji) i głównego (na poziomie istotnych statystycznie różnić) świadczą o możliwym U-kształtnym charakterze zależności między tempem dyskontowania a wskaźnikiem BMI, przy czym osoby z prawidłową masą ciała charakteryzowały się wolniejszym tempem dyskontowania niż grupa osób z niedowagą (w zakresie pojedynczych zysków i strat pieniężnych, sekwencji zysków pieniężnych oraz zysków i strat zdrowotnych), jak i nadwagą lub otyłością (w przypadku sekwencji zysków pieniężnych oraz zysków zdrowotnych). Jednocześnie grupa osób, która odzyskała prawidłową masę ciała dyskontowała wolniej niż osoby, które miały nadwagę lub otyłość (w zakresie pojedynczych zysków pieniężnych oraz sekwencji zysków pieniężnych). Analizy potwierdziły również występowanie zróżnicowanego w zależności od wskaźnika BMI efektu znaku (zależnego od domeny konsekwencji) oraz efektów domeny i łączenia (zróżnicowanych ze względu na znak konsekwencji). Główne wnioski: Osoby z zaburzeniami stanu odżywienia (niedowagą i nadwagą lub otyłością) wydają się charakteryzować szybszym dyskontowaniem (większą impulsywnością) niż osoby o prawidłowej masie ciała, choć różnice te są niespójne w obrębie badanych konsekwencji. Jednocześnie tempo dyskontowania wydaje się stanowić potencjalnie ważny czynnik związany z przybieraniem na masie ciała i jej utratą, przy czym wykazano, że wraz ze zmianą masy ciała dochodzi prawdopodobnie do zmiany tempa dyskontowania zysków a nie strat. Dodatkowo można przypuszczać, że badany związek między wskaźnikiem BMI i tempem dyskontowania jest czuły na efekty: znaku, domeny i łączenia.

Introduction: Malnutrition, in particular the overweight and obesity epidemic, is considered a major worldwide public health issue. Identifying the factors contributing to its rise and combating seems crucial in taking up the right action to decrease the morbidity and mortality rates of chronic non-communicable diseases (associated with poor nutrition and low physical activity) as well as the complications of these diseases. Conducting a healthy lifestyle and committing to prevention activities such as keeping pro-health habits can be viewed as a constant choice between immediate and delayed outcomes of one’s actions. In the field of behavioural psychology the temporal discounting process is believed to reflect making intertemporal trade-offs, with the increased discounting rate reflecting impulsive behaviour while the decreased rate of discounting corresponding to self-control. Aim: The aim of this thesis was to examine the differences in temporal discounting outcomes of various nature between individuals showing different nutritional status (measured by the BMI indicator). Method: Both preliminary and main quasi-experimental research were conducted in an independent measures design with four groups composed of: (i) underweight, (ii) normal body weight, (iii) overweight or obese individuals as well as (iv) individuals who regained normal body weight. Repeated measures design was used to allow for investigation of potential moderators of BMI indicator and time discounting relationship, especially the characteristic of outcomes, in the preliminary investigation the sign (gain vs loss), while in the main study additionally the type of outcome (monetary vs health) and the presentation form of outcome (single vs sequences). It enabled to control the sign effect, the domain effect and the bundling effect which are related to the discounting process.The study was carried out with proprietary computer program prepared in the form of a web application which enabled the measurement of the temporal discounting and the collection of data on controlled variables.The preliminary investigation was carried out stationary on a laptop computer, and the main study was conducted via the Internet. Due to the characteristics of samples and data, non-parametric tests were used for statistical analyses. In the preliminary study, the results of 89 participants (24 men and 65 women) aged 19-48 were used for the analysis, while in the main study 290 results (94 men and 196 women) aged 18-60 was taken into account. Main results: During the analysis of preliminary data, no linear relationship between the value of BMI and the discount rate of single gains and losses was found. There were significant differences in the discounting rate of single monetary gains and single monetary losses only within the group with normal body weight. Analyses carried out on preliminary data (trend) and main data (statistically significant) suggest the U-shaped nature of the relationship between discounting rate and BMI indicator. In particular normal weight group shows less steep discounting rates than underweight participants (when faced with single monetary gains and losses, sequence of monetary gains and health gains and losses), as well as overweight or obese participants (faced with sequence of monetary gains and health gains). Simultaneously, individuals who regained normal weight discounted less steeply than overweight or obese participants (faced with single monetary gains and sequence of monetary gains). The analyses also confirmed, dependent on the BMI indicator, the occurrence of the sign effect (domain-dependent) and both the domain effect and the bundling effect dependent on the sign of outcome. Main conclusions: Participants with impaired nutritional status (underweight and overweight or obese) seem to discount more steeply (show greater impulsivity) than those with normal body weight, although these differences are inconsistent within the outcomes. At the same time the discounting rate seems to be a potentially important factor related to weight gain and loss and it has been demonstrated that weight changes are likely to alter the discounting rate of gains rather than losses. In addition it can be assumed that the relationship between BMI indicator and time discounting is sensitive to the effects of: sign, domain and bundling.