Hamlet, czasowość i psychoanaliza

Celem niniejszej pracy jest refleksja nad postacią Hamleta, tytułowego bohatera tragedii Williama Szekspira. Postać ta rozpatrywana jest w literaturze psychoanalitycznej jako podstawowy schemat kompleksu edypalnego. Korzystając z teoretycznych rozróżnień wyprowadzonych z teorii Zygmunta Freuda podejmuję się analizy dzieł Szekspira. Moim celem jest zgłębienie kluczowych pojęć, pod wpływem których pozostaje angielski dramaturg: problemu legitymizacji władzy rozważanej w łączności z ciągłością rodową. Przyjmuję bowiem, że w dziełach Stadfordczyka zawarta jest polemika z ideą władzy wyalienowanej, pojawiającej się poza porządkiem prawa prywatnego. Uosobieniem tego typu władzy jest postać Hamleta-bękarta istoty negującej tradycyjny porządek więzi rodowej w imię racji stanu. Śledzę szczegółowo zarysowany w tragedii problemat walki o tron między uzurpatorem-Klaudiuszem a jego bratankiem. Rozpatruję złożoną, polifoniczną sieć intencji i indywidualnych dążeń postaci wplecionych w intrygę. Wykazuję, że nieprawe pochodzenie Hamleta odgrywa w tej rywalizacji fundamentalną rolę. Tym samym, akt tyranobójstwa przed którym postawiony jest tytułowy bohater ma chorobliwe znamię aktu ojcobójstwa. Tłem zaproponowanej przeze mnie wykładni jest teoretyczne refleksja na temat pojęcia więzi rodowej. Biorąc pod uwagę Freudowską symbolikę uczty totemicznej jako wyrazu magii przenośnej, badam zagadnienia rozwoju sił reprodukcji, tożsamości i ciągłości rodu. Zagadnienia te, jak sądzę, stanowią esencjalny wymiar i warunek strukturalnego system klasyfikacji egzogamicznej, splotu sieci stosunków wyobcowanej produkcji i reprodukcji. Wychodząc od starożytnych i renesansowych teorii dziedziczności omawiam związek miedzy terminem Genos (mającym centralnie znaczenie w systemie filozoficznym Stagiryty) oraz pojęciem Geschlecht, (które rozważane jest w pismach Freuda w związku z uformowaniem się dojrzałej organizacji genitalnej). Dla Freuda proces edypalny to proces, w którym wyrastający z popędu samozachowawczego narcyzm pierwotny zostaje przezwyciężony i poddany sublimacji. Organizacja genitalna podporządkowuje popędy cząstkowe wyższej funkcji – reprodukcji. Ostatecznie popęd śmierci jest przekształcony w zasadę Życia– zasadę ciągłości gatunkowej. Mit edypalny ma, jak uważam, związek z renesansową refleksja nad dialektyką przeznaczenia, oraz dialektyką Woli. Wola to obłęd władzy wyalienowanej, zeksternalizowany fantazmat zbrodniczego czynu, który powraca jako wyparty zewnętrzny obraz fatum przed którym postawiony jest bohater. Wola neguje czas, który jest odroczeniem momentu bezpośredniego zaspokojenia. Konieczność to czas poddany taktyce artykulacji i władzy szeregowania. Obłęd Woli: transgresyjnej siły negującej porządek moralny, to w pismach Szekspira obraz degeneracji, choroby i nieprawości. Loimos-choroba państwa to punkt erozji i dezintegracji ładu moralnego i obyczajów. Zło, siła negatywna, zasada niszcząca stanowi w pismach Machiavellego, Freuda i Szekspira podstawę, fundament postawionej na nogach etyki świętego Augustyna.Problemat magii przenośnej rozpatrywany jest także w ramach ogólnej refleksji na temat symboliki symptomu. Badając pisma Freuda, analizuję swoiste reguły formowania się podstawowych fenomenów przedjęzykowych, powiązanych z ekspresją popędu. Zgromadzony przez wiedeńskiego psychoanalityka materiał kliniczny pozwala poczynić pewne obserwacje dotyczące wstępnych warunków kształtowania się świadomej mowy. Szczegółowa diagnoza mechanizmów retoryki popędu stanowi punkt wyjścia do szerszej refleksji na temat języka jako zjawiska dwuwymiarowego, będącego wypadkową funkcji scalającej i różnicującej. Wskazuję na zbieżność między kondensacją i przesunięciem a retoryką metonimii i synekdochy, a więc między dwoma mechanizmami asocjacji skojarzeń, szeregowanych zgodnie z logiką paralelizmów brzmieniowych. Schemat aranżacji tych podstawowych elementów tworzyć będzie w psychoanalizie wieloznaczną, intencjonalną figurę rebusu: podstawowego mechanizmu reprezentacji (reprezentanz). Rebus to centralna figura rozważanej przeze mnie retoryki popędu pozostająca w związku z Nietzscheańską retoryką resentymentu. Rebus jest też zagadką przed którą staje Edyp, pytając o swe pochodzenie.

The purpose of this paper is to develop a consistent reflection upon the figure of Hamlet, the titular character of the tragedy written by William Shakespeare. This character, as considered within the psychoanalytical theoretical framework, serves as the fundamental scheme of the Oedipal complex. The paper explores the Shakespearian works with intention to reveal the mayor distinctions deriving from the theory of Sigmund Freud. The problems of legitimacy considered in connection with ancestral continuity are examined as the key and the most influential issues in the tragedies of the English playwright. It is assumed here, that the focal point of these dramas encompass the discussion with the idea of the alienated power, that calls into question the private law order. The embodiment of such power is the figure of Hamlet-bastard, renouncing the traditional ancestral ties for the sake of the raison d'etat. The problem of the throne struggle between Claudius-the usurper and his nephew, that has been outlined to the detail in the tragedy is thoroughly investigated. The paper surveys the complex, polyphonic network of intentions and aspirations of the individual characters, that are woven into the plot of the story. It is demonstrated, that the illegitimate origin of Hamlet plays the fundamental role in this mutual conflict. Thus, the act of tyrannicide, the title character is confronted with, conveys the morbid stigma of the patricide.The theoretical reflection upon the concept of the ancestral ties constitute the speculative background of the proposed interpretation. The contagious magic and the symbolic meaning of the totemic feast arise as the expression of such universal issues as the reproductive forces of the community and the familial identity. These issues convey the essential and the structural condition of the exogamous classification systems and comprise the complex network of the alienated relations of production and reproduction. Taking the ancient and Renaissance theory of heredity as the departing point, the paper reveals the relationship between the concept of Genos (playing the central role in the Aristotelian philosophical thought) and the concept of Geschlecht (considered in the psychoanalytical writings in connection with the constitution of the mature genital organization). Freud states that, as a result of the Oedipal process, the primary narcissism that sprouts out of the self-preservation instinct is to be submitted to the sublimation process. The genital organization subordinates the partial instincts to the higher, reproductive function. As a result, the death principle is transformed into the principle of Life- the species continuity. The Oedipal Myth has a strong connection with the Renaissance reflection on the dialectic of the fate and the Will. The Will, considered here as the madness of the alienated power, the phantasm of the externalised murderous act, reverts as the displaced image of the destiny, that the main character is confronted with. The Will renounces the temporality through which the moment of the immediate fulfillment is being deferred. The necessity is framed as the temporality conveying the scheduling power and the strategy of articulation. The madness of the Will – the transgressive force that departs from the moral order, is embodied in the Shakespearean works through such forms as degeneration, disease and wickedness. The disease of the state - Loimos- is represented as the erosion and disintegration of the moral order. In the writings of such authors as Machiavelli, Freud and Shakespeare, the evil force: the negative, destructive principle is a foundation of the reverted ethics of St. Augustine.The contagious magic phenomenon is also discussed here in the context of a general reflection upon the symbolic function of the symptom. As a result of the thorough study, the basic, specific preconditions for the language formation rules are analysed in association with the libido expression. The clinical material gathered by the Viennese psychoanalyst, might serve as a convenient source that helps to formulate the initial conditions of the conscious speech constitution. The detailed diagnosis of the drive mechanisms initiate the broader reflection upon language, considered as two-dimensional phenomenon, as a sequent outcome of the merging as well as the differentiating speech function. The convergence between condensation and displacement and the rhetorics of metonymy and synecdoche is pointed out. The logical framework of the sound equivalence of the differentiated associative mechanisms is presented. The scheme of these basic elements form the ambiguous intentional pattern of the puzzlement which is considered as the basic mechanisms of the representation (reprezentanz) in psychoanalysis. The puzzlement, the central expressive scheme of the drive rhetoric is considered here in connection with the Nietzschean rhetoric of resentment. It is a fundamental mystery, that Oedipus is confronted with, intending to solve the enigma of one’s origin.