Beneficial, Fortunate, Dangerous. Mongolian herders and the varieties of landscape

Dysertacja ta, oparta na osiemnastomiesięcznych badaniach etnograficznych, przeprowadzonych wśród mongolskich Chałchasów i Darigangów poświęcona jest prezentacji ich postrzegania krajobrazu. Darigangowie stanowią najmniej zbadaną grupę etniczną w Mongolii, w związku z czym mam możliwość prezentacji zagadnień na ich temat po raz pierwszy w literaturze akademickiej. W swojej pracy porównuję zebrane przeze mnie materiały z tymi, dotyczącymi Mongołów Chałchasów w celu pełniejszego przedstawienia wyobrażeń na temat krajobrazu w moim kraju. Część badaczy zajmujących się kulturą Mongolii, kojarzy Mongolię z niekończącym się stepem, miejscem pustym lub bezkresną przestrzenią. Moja praca pokazuje, że w podobnych twierdzeniach nie są brane pod uwagę prawdziwie mongolskie, a więc lokalne, emiczne znaczenia warunkujące zrozumienie otoczenia przez Mongołów. Mongolski krajobraz, zgodnie z tradycją lokalną zawiera liczne, precyzyjnie zdefiniowane przestrzenie, związane z niewidzialnymi reprezentantami terenów (duchami, gospodarzami, tengerami). Na podstawie wyobrażeń pasterzy na temat ich otoczenia zidentyfikowałem trzy podstawowe typy [przestrzeni], takie jak użyteczne, pomyślne i niebezpieczne. Analizuję owe trzy elementy postrzegania krajobrazu na podstawie badań etnograficznych, autoetnograficznych, zawierających intensywne obserwacje uczestniczące. W pierwszym rozdziale prezentuję, w jaki sposób pasterze z wyżej wspomnianych miejscowości zmieniają sezonowo ich pastwiska w zależności od warunków naturalnych oraz potrzeb ich zwierząt hodowlanych. Owe przemieszczenia są konieczne nie tylko ze względu na potrzebę dostarczania odpowiedniego pożywienia dla zwierząt, ale są też potrzebne do ochrony pastwiska przed degradacją. Biorąc pod uwagę przemiany, które w ostatnim czasie zachodzą w koczownictwie powstaje pytanie, czy współczesną, zmodernizowaną formę mongolskiego pasterstwa wciąż można nazwać „nomadyzmem” [koczownictwem] czy też właściwsze są nowsze terminologie, takie jak pasterstwo „mobilne” lub „migrujące”. W kontekście przedstawianej przeze mnie aktualnej dyskusji na ten temat, jestem skłonny optować za drugim terminem. W kolejnym rozdziale prezentuję cztery typy przestrzeni uważane za niebezpieczne: dzikie, nawiedzone, turystyczne i szkodliwe (w szczególności miejsca wydobycia). Wszystkie te przestrzenie są wyłączone z gospodarki pasterskiej, określane przez pasterzy jako „ziemie stracone”. W trzecim rozdziale opisuję miejsca historyczne czczone przez lokalną ludność, takie jak pastwiska dziedziczone, obiekty archeologiczne, miejsca zamieszkania bohaterów/zbójów Darigangów. Pierwsze, bor szoroo – jest kluczowym komponentem postrzegania [koncepcji] ojczyzny dla pasterzy, drugie – to miejsce związane z reliktami archeologicznymi, które stały się podstawą do wykreowania przez Darigangów historycznej ojczyzny. Trzecie – czczona przez wszystkich Mongołów góra Szilijn Bogd, siedziba bohaterów-zbójów sain er, uważana przez Mongołów jako centrum energii państwowej. Owe miejsca czczone odgrywają decydującą rolę w kreowaniu tożsamości zarówno lokalnej, jak i na poziomie państwowym. W ostatnim rozdziale prezentuję lokalny kult Altan Owoo, jednej z dziesięciu świętych państwowych gór, który to zapewnia zdrowie i wzrost dla ludności i zwierząt w danej okolicy. Państwowa uroczystość oddawania czci górze wzmacnia tożsamość lokalną i jedność narodową. Stąd ta góra jest uważana za centrum natury i kultury Darigangów. Podsumowując, pasterze mongolscy postrzegają ich ziemie jako podstawowe źródło ich życia, stąd dążą do właściwej harmonii z nim.

Based on eighteen months of ethnographic fieldwork among the Dariganga and Khalkh ethnic groups of Mongolia, the thesis attempts to demonstrate their perception of landscape. Dariganga are the least studied among all ethnic groups of Mongolia, thus giving me a chance to present these issues for the first time in academic literature. I compare my data with this coming from the Khalkh Mongols to get a fuller picture of the perception of landscape in my country. Some scholars studying Monglian culture seem to presuppose that Mongolia is a never ending great steppe, an empty place or an infinite space. My work shows that their conclusions do not take into account the real Mongol – local, emic – environment perception. Mongolian landscape, as presented in local traditions, consists of many precisely defined spaces, characterised by invisible agents of land (spirits, masters, tengers etc). Within the shepherds’ understanding of their environment, I have identified fundamental types such as beneficial, fortunate and dangerous. I analyse these essential elements of the perception of landscape based on my ethnographic and autoethnographic research, including intensive participant observation. In the first chapter, I present how herders of two abovementioned areas change seasonally their territories by taking into account natural conditions and requirements of their livestock. This movement is crucial for feeding the herds properly, at the same time preserving pastures from degradation. Given that so much in the nomadic lifestyle has changed recently, a question arises, should the contemporary, modernized Mongolian pastoralism be still called “nomadism” or, rather, using more recent terms, should it be labeled a “mobile” or “migratory” pastoralism. After presenting the current discussion, I opt for last term. In the next chapter, I present four types of places considered dangerous: the wild, the haunted, the touristic and the harmful (mining places in particular). All of them are excluded from pastoral economy, the herders consider them “lost areas”. In the third chapter, I describe some historical sites venerated by local population, such as inherited campground, archaeological monument, and a dwelling place of old Dariganga heroes/brigands. The first, bor shoroo, is for herders a core element of their homeland; the second site is a place where Dariganga create their historical homeland based on archaeological relics. As for the third one, the Mongols all over the country venerate the Shiliin Bogd mountain, the abode of a group of brigands, sain er, as a national energetic centre. Those respectful areas are of decisive importance for creating homeland identity, both on a local as well as on a national level. In the last chapter, I present the local cult of Altan Ovoo, one of the ten state sacred mountains, believed to provide health and growth to humans and animals in the region. The ceremony of state worship is strengthening local identity and national unity. Thus, the mountain is regarded as the centre of Dariganga nature and culture. To sum up, Mongolian herders consider their land as a primary source of their livelihood; therefore, they strive for a correct harmony with it.