Wzorce osobowe polskiego dyplomaty na przełomie XVI i XVII wieku w Przeważnej legacyi Krzysztofa Zbaraskiego od Zygmunta III do sołtana Mustafy Samuela Twardowskiego

9 października 1621 r. podpisany został układ chocimski, który kończył wojnę polsko-turecką, prowadzoną w latach 1620–1621. W celu potwierdzenia treści traktatu i podpisania aktu pokojowego, strona polska zobowiązała się do wysłania poselstwa do Konstantynopola. Krzysztof, koniuszy koronny z wielkiego rodu Zbaraskich, został wybrany posłem wielkim i wyruszył na misję dyplomatyczną, mającą miejsce w latach 1622–1623. Samuel Twardowski ze Skrzypny, jego towarzysz podróży i sekretarz, a później jeden z najwybitniejszych poetów barokowych, na podstawie losów poselstwa napisał po latach „Przeważną legacyję”, swój pierwszy epos historyczny. Oprócz walorów artystycznych i historycznych, jego praca posiadała bogatą warstwę dydaktyczną, realizowaną poprzez pochwałę wówczas już zmarłego Krzysztofa Zbaraskiego, przedstawianego przez autora jako wzór osobowy. Niniejsza praca skupia się na tym ostatnim aspekcie źródła. Jej celem jest dokonanie przeglądu wzorców osobowych polskiego dyplomaty, które autor przypisuje posłowi, a następnie ich analiza oraz porównanie z ówczesnymi normami i wzorcami, realizowanymi oraz propagowanymi przez ówczesnych praktyków i teoretyków polskiej myśli dyplomatycznej.

The treaty of Khotyn on 9th October 1621 ended the Polish–Ottoman War of 1620–1621. In order to confirm its contents and sign a peace treaty, the Polish king was obliged to send an emissary to Constantinople. Krzysztof, a crown equerry from the great Zbaraski family, was elected grand envoy and set off on a diplomatic mission that took place in 1622–1623. Samuel Twardowski of Skrzypna, his traveling companion, secretary (and at a later time one of the most outstanding baroque poets), wrote “Przeważna Legacyja” which was based on their mission. In addition to its artistic and historical qualities his work had a rich didactic undertone accomplished through praise of then deceased Krzysztof Zbaraski, who was presented by the author as a role model. This piece focuses on the last aspect of said source. Its aim is to review the role models of a Polish diplomat, which the author attributes to the emissary, and then to analyze and compare them with norms and patterns of that time, implemented and propagated by the practitioners and theoreticians of Polish diplomacy thought at that time.