Ubezpieczenia rentowe i świadczenia dla osób niesamodzielnych – przykładowe obszary działań Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rzecz osób niepełnosprawnych

Wśród wielu zadań ustawowych, które Zakład Ubezpieczeń Społecznych realizuje na rzecz osób niepełnosprawnych, szczególne miejsce aktualnie zajmują dwa: renty z tytułu niezdolności do pracy i świadczenia uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. Pierwsze z nich to działanie o bardzo dużej skali, utrwalone w systemie ubezpieczeń społecznych, natomiast drugie to novum wśród realizowanych przez ZUS rozwiązań adresowanych do osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. W treści scharakteryzowano ewolucję wybranych, zmienionych w okresie od 1999 r., zasad ubezpieczenia rentowego związanego z niezdolnością do pracy. Opisano ich skutki dla bilansu funduszu rentowego i wysokości świadczeń trafiających do beneficjentów. Jako drugie scharakteryzowano nowe (z 2019 r.) świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. Przedstawiono jego główne zasady i warunki weryfikacji prawa do świadczenia. W zakończeniu wskazano na potrzebę monitorowania skutków zmian zachodzących pod wpływem reformowania ubezpieczenia rentowego i wskazano na przesłanki za wyodrębnieniem ryzyka niesamodzielności w naszym kraju.

Out of the multiple statutory tasks carried out by the Social Insurance Institution (ZUS) for persons with disabilities, two of them currently occupy a special place: disability pensions (formally “incapacity-for-work pensions”) and supplementary benefits for persons unable to function independently. The first is a well-established, large-scale support embedded in the social insurance scheme, while the second is a new, non-contributory benefit implemented by ZUS. The article describes the evolution of selected principles of disability insurance related to incapacity for work, amended since 1999. Their effects on the balance of the disability fund and the amount of benefits granted to the beneficiaries were described. The second is the new (2019) supplementary benefit for persons unable to function independently. Its main principles and conditions for the right to benefit are presented. The conclusion indicates the need to monitor the effects of the changes taking place as a result of the disability insurance reform and emphasises the arguments for distinguishing the risk of dependency in Polish law.