Reemigracja Polaków z Francji oraz ich adaptacja w Polsce Ludowej w latach 1945 - 1950

Praca Anety Nisiobęckiej poświęcona jest reemigracji polskich obywateli z Francji po II wojnie światowej, której przedmiotem analizy jest nieomówiona dotąd w literaturze przedmiotu adaptacja Polaków przybyłych z Francji do realiów Polski Ludowej. Reemigracja z Francji była możliwa dzięki czterem porozumieniom zawartym między Polską a Francją: 20 lutego 1946 r., 10 września 1946 r., 28 listopada 1946 r. i 24 lutego 1948 r. Celem pracy było zanalizowanie założeń polityki komunistycznego rządu w Warszawie oraz stanowiska Paryża wobec reemigracji Polaków. Nie bez znaczenia była opinia Polonii francuskiej o reemigracji i analiza adekwatności założeń polskiej polityki repatriacyjnej i reemigracyjnej oraz związanych z nią obietnic awansu zawodowego, składanych polskim robotnikom w stosunku do rzeczywistej sytuacji stalinowskiej Polski. Analiza dokumentów ministerialnych rządów Polski i Francji dała podstawy Autorce, by twierdzić, że oczekiwania obu państw wobec polskiej emigracji zarobkowej były rozbieżne ze względu na katastrofalną sytuację demograficzną i gospodarczą Polski i Francji po II wojnie światowej. W części pierwszej Aneta Nisiobęcka przedstawiła genezę emigracji zarobkowej do Francji w okresie międzywojennym, egzemplifikując trudności w adaptacji Polaków emigrujących z ziem polskich oraz przybyłych do Francji z regionu Westfalii i Nadrenii - „Westfalaków”. Część drugą poświęciła aspektom prawnym i organizacyjnym związanym z powrotem polskich obywateli z Francji do Polski oraz zanalizowała przyczyny zakończenia i niepowodzenia akcji reemigracyjnej. Przebadany materiał archiwalny pozwolił Autorce ustalić, że do Polski z planowanych 40 tys. rodzin powróciło ich zaledwie 25 tys. tj. ok. 70 tys. osób. Drugie 70 tys. Polaków uzyskano poprzez niezorganizowane powroty w 1945 r. oraz repatriację „emigracji wojennej”. Jednym z głównych powodów tego niepowodzenia była opinia emigracji polskiej. Sukcesem zakończyła się tylko pierwsza umowa reemigracyjna (powrót ponad 5 tys. górników, głównie komunistów). Celów następnych umów nie udało się osiągnąć. Polacy pozostali we Francji zmieniali swoje decyzje o wyjeździe do Polski pod wpływem niepokojących informacji napływających od pierwszych osiedleńców na temat złych warunków pracy i płacy, mizerii mieszkaniowej, kolektywizacji rolnictwa, złej organizacji akcji reemigracyjnej. Obawiali się utraty dorobku życia i braku perspektyw na osiągnięcie w kraju takiego standardu materialnego jak we Francji. W tych poglądach wspierał ich rząd francuski konsekwentnie sabotujący administracyjne czynności, które miały zapobiec odpływowi polskich fachowców potrzebnych we francuskim sektorze gospodarczym. Niesprzyjająca powrotom była też sytuacja międzynarodowa. W wyniku otwartego konfliktu między obu państwami, które znalazły się po obu stronach „żelaznej kurtyny” polska emigracja robotnicza niechętnie decydowała się na powrót do Polski. Życie w kraju okazało się dużo trudniejsze niż we Francji, o czym Autorka pisze w trzeciej części pracy. Mocno na wyrost okazały się obietnice rządu o możliwości uzyskania wyższego statusu społecznego i zawodowego, nawet dla tych polskich górników z Francji deklarujących poglądy komunistyczne. Większość skazano na gorycz porażki i pełną inwigilację przez Urząd Bezpieczeństwa. Z raportów odnalezionych w archiwach francuskich i polskich wynika, że duża część reemigrantów żałowała swojej decyzji o powrocie do Polski a oszukańczą propagandę Polski Ludowej odczuli bardzo boleśnie. Aneta Nisiobęcka’s doctoral dissertation is dedicated to the re-emigration of Polish citizens from France after World War II. In particular, it analyzes the topic that has not been discussed so far, that is the adaptation of Poles who arrived from France to the realities of the Polish People’s Republic. The re-emigration from France was conducted on the basis of four agreements signed between Poland and France: on February 20, 1946, September 10, 1946, November 28, 1946 and February 24, 1948. The aim of this study is to examine the policy of the Polish communist government as well as the position of Paris towards the re-emigration of Poles. The opinion of the Polish community in France also proved significant. The examination of Polish and French ministerial documents allowed to draw a conclusion that the expectations of both countries towards the Polish economic emigration were different because of the dramatic demographic and economic situation of the two countries after World War II. The first part of the thesis presents the genesis of the economic emigration to France during Poland’s twenty years of independence after World War I. It exemplifies the difficulties that Poles arriving to France from Poland and from Westphalia and Rhineland experienced in their adaptation. The second part is devoted to the legal and organizational aspects of the return of Polish citizens from France. It details the reasons for the interruption and failure of the re-emigration process. The research material allowed to determine that out of 40 000 families who planned to return, only 25 000, that is 70 000 people, succeeded. Another 70 000 of Poles returned individually in 1945 and during the ‘war repatriation’. One of the main reasons for the failure of the re-emigration project was the opinion of the Polish community living in France. Only the first re-emigration agreement was a success (over 5 000 miners, majority of them of communist beliefs, returned). The consequent agreements, however, did not succeed. The Polish immigrants in France changed their opinions on coming back because of the alarming news received from those who returned first. They reported bad work and pay conditions, poor housing, collectivization of agriculture and poor organization of the re-emigration process. People were afraid to lose their life’s work and did not expect to achieve the same economic status as they had in France. Such opinions were strongly supported by the French government who consequently sabotaged administrative actions so as not to lose the Polish workers needed for the French economy. The international situation was not favorable either. As a result of an open conflict between the two countries situated on the opposite sides of the “iron curtain”, Polish workers were reluctant to return to their homeland. The third part of the thesis describes life in Poland, which turned out much more difficult than in France. The government’s promises of higher social and professional status proved highly inadequate, even for the Polish miners living in France and declaring communist beliefs. After they had come back to Poland, the majority of them had to face the bitter taste of failure and full invigilation of the Polish Internal Security Office. The reports found in French and Polish archives show that a large number of re-emigrants regretted their decision to come back. To them, the deceitful communist propaganda in Poland proved extremely painful.