Wolność, honor, ojczyzna jako ideały etosu żołnierskiego w świetle filozofii wartości Józefa Tischnera

Problem etosu żołnierskiego jest wykluczony z obszaru myślenia o bezpieczeństwie państwa. Wykluczenie myślenia o etosie żołnierskim jest dramatycznym zaniedbaniem. Trzeba o tym myśleć, jeśli nie chcemy, żeby podczas wojny Naród musiał bronić się bez udziału wojska. Celem mojej pracy jest ukazanie wybranych zagadnień obecnych w refleksji etycznej w kontekście pytania o żołnierski etos oraz podkreślanie ich aktualności i ważności. Zakładam, że etos żołnierza to etos człowieka. Filozofia wartości Józefa Tischnera (1931 – 2000) polskiego kapłana i filozofa pokazuje, w jaki sposób można myśleć o człowieku. Tischner mówił o sobie, że najpierw jest człowiekiem, potem jest filozofem, a dopiero na końcu jest księdzem. Słowa te zawierają prostą myśl: liczy się jedynie człowieczeństwo. Podstawowym zadaniem jest to, żeby bardziej być człowiekiem. Wszystko inne jest wtórne. Nie da się być dobrym żołnierzem nie będąc dobrym moralnie człowiekiem i dobrym Polakiem. Bez uwzględnienia wymiaru ludzkiego i patriotycznego nie można myśleć sensownie o powołaniu i służbie żołnierskiej. Modyfikując nieco myśl Tischnera chcę pokazać to, co warunkuje bycie żołnierzem. Chodzi o wymiar ludzki i obywatelski jako podstawę etosu żołnierzy. Każdy żołnierz najpierw jest człowiekiem, potem jest Polakiem, tj. obywatelem naszej Ojczyzny, a dopiero na końcu tym, co wybrał sobie jako swoje zawodowe powołanie. Na tym polega właściwe spojrzenie na etos żołnierski. Głównym punktem odniesienia moich analiz jest opis obecnej sytuacji naszej armii. W oparciu o diagnozę etosu żołnierskiego III Rzeczpospolitej stwierdzam, że powszechna jest postawa żołnierza, która odrzuca etos oparty na cnocie. Diagnoza szczegółowa wskazuje, że etos ten nie jest osadzony na idei wolności żołnierza, jako człowieka poczuwającego się do odpowiedzialności moralnej. Chodzi tu szczególnie o etos dowódcy, który powinien być zdolny do podejmowania autonomicznych decyzji, ukierunkowanych na dobro moralnej wspólnoty. W diagnozie dotyczącej honoru dowodzę także, iż podstawą budowania etosu żołnierzy jest głębsze rozumienie godności osoby ludzkiej. Z oceny sytuacji Polski wynika, że mamy do czynienia z pogłębiającym się kryzysem nadziei. Chodzi tu głównie o kryzys duchowy. Kryzys ten dotyczy podstawowych wartości, na których opiera się nasze życie, i które ściśle wiążą się z dziejami naszej Ojczyzny. Jego skutkiem jest utrata relacji Polaków z Polską. To zaś może spowodować fizyczną zagładę narodu. Naród, który nie czuje żadnego związku z krajem, w którym się wychował, nie jest w stanie poczuwać się wobec niego do jakiegokolwiek zobowiązań. Na tle powyższej diagnozy przedstawiam etos II Rzeczypospolitej i etos PRL-u. Pierwszy jako właściwy punkt odniesienia, drugi jako niewłaściwy. Drogą wyjścia z tej sytuacji może być nowa filozofia człowieka, którą proponuje Józef Tischner, ponieważ źródłem każdego etosu, w tym etosu żołnierskiego, jest pewien ideał człowieka i jego przeznaczenia. Podstawową sprawą jest to, że etos żołnierza to głównie etos człowieka. Odkrycie tej prostej hierarchii wartości łatwo pozwala odróżnić to, co podstawowe, od tego, co wtórne, otwierając nowe horyzonty w myśleniu o wartościach żołnierskiego powołania i o żołnierskim etosie.

The issue of soldier's ethos is excluded from the area of thinking about the security of the country. This exclusion is a dramatic neglect. It has to be considered about if one does not want the Nation to defend itself during the war without the participation of the army. The aim of the thesis is to show the chosen issues present in the ethical reflection in the context of the question about the soldier's ethos as well as underlying their currency and importance. I do suppose that the soldier's ethos is the ethos of the man. The philosophy of values of Józef Tischner (b. 1931 – d. 2000) Polish priest and philosopher shows in what way one can think about the man. Tischner used to say about himself that first of all he is a man, later a philosopher and at last a priest. Those words contain a simple thought: the only matter which counts is humanity. The basic task is to be a man. Everything else is secondary. One cannot be a good soldier not being a good moral man and a good Pole. Not taking into consideration the human and patriotic dimension one cannot think reasonably about the vocation and the military service. The main point of my analysis is the description of the present situation in our army. On the basis of the diagnosis of the soldier's ethos in the third Republic of Poland. I conclude that what is common is the attitude of the soldier, which rejects the ethos based on the virtue. A more detailed diagnosis indicates, that the ethos is not embedded on the liberty of the soldier seen as a man for the moral responsibility. In the diagnosis concerning the honour I proof that the basis of building the ethos of the soldier on the level of morality the meaning of human dignity on the moral level is deeper. From the evaluation of the situation of Poland it stems that we are dealing with the crisis of hope going deeper. The problem touches mainly the spirit crisis. This involves main values, which our life is based on and which are closely connected with the life of our homeland. Its result is the loss between the Poles and Poland. This may result in physical destruction of the nation, which does not feel any connection with the country where he has grown up, he is not able to sense any kind of commitment towards it. On the background of the above diagnosis I present the ethos of the second Republic of Poland and the Polish People's Republic. The first one as a proper point of reference, the second one as an improper one. The way out of this situation may be the new philosophy of the man which proposes Józef Tischner. The importance of the validity of functioning of the determined vision of the man consists in the source of each ethos it is a certain ideal of the man and his destiny. The main issue is the fact that the ethos of a soldier is the ethos of a man. The discovery of this simple hierarchy of values allows easily to differentiate what is basic from what is secondary, at the same time opening the new horizons in the thinking about the ethos of a soldier.