Urojenie nasyłania myśli jako zaburzenie protencji. Schizofrenia w świetle neurofenomenologii

Celem niniejszej pracy jest omówienie neurofenomenologicznej teorii świadomości czasu Francisca Vareli oraz hipotezy jakoby urojenie nasyłania myśli w schizofrenii wynikało z zaburzenia protencji, a także odpowiedź na pytanie czy teorie te w świetle dzisiejszej wiedzy mają jakąkolwiek moc eksplanacyjną. W pierwszym rozdziale przedstawiam oryginalną teorię świadomości czasu sformułowaną przez Edmunda Husserla. Drugi rozdział poświęcam projektowi neurofenomenologii oraz świadectwom empirycznym potwierdzającym lub obalającym niektóre twierdzenia poczynione przez Varelę. W rozdziale trzecim pochylam się nad sformułowaną wspólnie z Shaunem Gallagherem hipotezą zgodnie z którą nasyłanie myśli wynika z niedziałającego antycypacyjnego aspektu świadomości czasu, omawiając przy tym stanowisko Gallaghera w sprawie poczucia sprawstwa. W podsumowaniu stwierdzam, że teorie Vareli i Gallaghera nie są na tyle dopracowane, aby mogły w terminach nauk empirycznych wyjaśnić fenomenologiczne poczucie czasowości i sprawstwa oraz że odrzucenie w środowisku naukowym hipotezy jakoby synchronizacja w paśmie gamma między odległymi ośrodkami w mózgu odpowiadała za powstawanie świadomości każe powątpiewać w to czy stanowisko Vareli może obecnie się skutecznie bronić.

The aim of this work is to discuss Francisco Varela’s neurophenomenological theory of time consciousness and hypothesis that thought insertion delusion in schizophrenia comes from disorder of protention, and also to answer a question whether these theories in light of today’s knowledge have any explanatory power. In first chapter I present the original theory of time consciousness formulated by Edmund Husserl. Second chapter I devote to the project of neurophenomenology and empirical evidence supporting or refuting some claims made by Varela. In the third chapter I focus on hypothesis formulated together with Shaun Gallagher according to which thought insertion results from a broken anticipatory aspect of time consciousness, while discussing Gallagher’s stance on sense of agency. In the summary I state that theories of Varela and Gallagher are not refined enough to be able to explain in the terms of empirical science the phenomenological sense of temporality and the sense of agency and that the scientific society’s rejection of hypothesis that the gamma band synchronization between distant regions of the brain is responsible for the genesis of consciousness makes us doubt whether the Varela’s position could defend itself successfully today.