Traumatophilic Subjects. Psychoanalytic Case Studies.

Celem pracy jest przyjrzenie się historii psychoanalizy z perspektywy trzech studiów przypadków autorstwa Freuda. Wybrana koncepcja interpretacyjna umożliwia pogłębienie rozumienia teorii Freuda poprzez analize obrazu psychoanalizy, jaki wyłania się z tych studiów przypadków. W tym sensie praca jest przyczynkiem do lepszego zrozumienia tradycji psychoanalitycznej, a także uchwycenia specyfiki psychoanalizy na tle przemian kulturowo społecznych, które miały miejsce w Europie na końcu XIX i początku XX wieku. Praca ma charakter interdyscyplinarny - łączy w sobie podejście literaturoznawcze i kulturoznawcze. W rozdziale pierwszym analizie poddane zostaje samo pojęcie 'przypadku'. “Studium przypadku” (case study) wyrasta z pewnej szczególnej tradycji empirycznej typowej dla medycyny XIX wieku. Tradycja ta łączy w sobie wymiary lieterackie i naukowe. Autorzy case study są lekarzami, którzy zdradzają jednak pewne ambicje literackie, pragną by ich dociekania były czytane przez szerokie grono czytelników. Z drugiej strony studia przypadków rodzą się w kontekście kliniki w związku z czym możemy ujmować je jako kolejne manifestacje chłodnego klinicznego spojrzenia, którego teorie stworzył Michel Foucualt. Jednocześnie możemy postrzegać studia przypadków jako pewną odmiane romantycznej Bildungsroman, powieści opowiadające o narodzinach subiektywności bohaterów z konfrontacji ze światem zewnętrznym. W rozdziale drugim interpretacji poddany zostaje przypadek Dory – Fragment analizy pewnej histerii (Bruchstück einer Hysterie-Analyse (1905). Centralym wydarzeniem dla historii Dory jest konfrontacja z Herr K, wydarzenie to stanowi jednak tylko punkt węzłowy, w którym skupiają się społeczne, kulturalne, i polityczne problemy epoki. Głównym problemem jest tutaj sprzeciw młodej kobiety przeciwko narzuconym jej regulom społecznego współistnienia. Przypadek Dory inspiruje więc do reflskji nad politycznymi aspektami wiedzy przechowywanej w nieswiadomości i nieuznawanej czy represojonowanej przez otoczenie społeczne. Z drugiej powstaje pytanie o reakcje psychoanalizy na buntowniczy wymiar histerii Dory, być może nierozwiązane psychiczne konflikty samego Freuda są zasadniczym tematem tego tektu? Takie odczytanie jest czasem przyjmowane przez autorki ujmujące problem z perpekwytywy genderowej. Histeria Dory jest tutaj postrzegana jako cicha rewolta przeciwko męskiej władzy nad kobiecym ciałem.W kolejnym rozdziale - trzecim - interpretacji poddana zostaje historia "Człowieka-Sczura", pacjenta Freuda - Paul Lorenz (Ernst Lanzer) Konfrontacja Freuda z jego pacjentem staje się pretektesem to refleksji nad zagadnieniem długu, nad związkiem pomiędzy ekonomią libidalną, ekonomią pożądania a ekonomią polityczną, ekonomią klas, zakładającą konflikt pomiędzy zdominowamymi i dominującymi. Z drugiej strony historia ta staje się pretekstem do rozważań nad zaburzeniami etyki kapitalistycznej - na warsztat brana jest hipoteza Eli Zaretskiego, który sugeruje, że psychoanaliza jest kalwiniznem drugiej rewolucji przemysłowej, jako taka konstutuuje pewien etyczny paradygmat nowoczesności. W centrum zaburzeń pacjenta Freuda znajduje się problem długu, jego zaburzenia rozpoczynają się od obesyjnych prób oddania niestniejącego długu. W mojej interpretacji chciałbym ująć neuroze Człowieka-Sczura jako odreagowanie pewnego modelu wymiany społecznej. Symptomy pacjenta ukazją jak głęboko nieświadomość jest związana z mchanizmami wymiany ekonomicznej.

The dissertation is a study on beginnings of psychoanalysis as seen from the perspective of three Freud's cases studies. It is a contribution to better understanding of history of psychoanlaysis. Aside from summarizing rich secondary-literature about Freud, his theory and his patients, it also provides a creative insight into psychoanalytic practice on the background of political and social changes that were taking place in Europe at the end of XIX, beginning of XX century. My dissertation is focused on three case studies - Dora, Schreber, Rat Man. Each of those cases revolves around some central trauma or shock. Dora is traumatized by her encounter with Herr K, but this single event is just a nodal point, as usual in case of hysteria, this event is over-determined, there are other events, and more importantly other social, cultural, and political processes to which Dora responds in her symptoms. Rat Man's subjectivity, on the other hand, is formed by personality of his father, especially his economic struggles. Freud's patient's trauma is a trauma of economic exchange, it represents painful recognition of violence involved in different types of economic cooperation. Schreber's case on the other hand can be seen as reaction to technological changes, I think that trauma is related to changes in technologies of communication. In this respect Schreber's psychosis can be seen as meditation on culture of communication. The dissertation has following structure. In the first chapter I outline briefly the context for my study of Freud's case studies. I'd like to focus there on literary and cultural background to case studies, and the role they played in the beginnings of psychoanalysis. I would like to discuss psychoanalytic interpretation in context of medical knowledge of its time. I think that political ambitions of psychoanalysis and its literary leanings are not opposed to medical interpretation but rather develop some elements of clinical tradition. There is an interesting continuity between case studies of psychiatrist and neurologists and Freud's case studies. As Foucault claims medical gaze is lyrical in a way and it plays vital role in our own culture. If we put psychoanalysis in this context we can see interesting continuity between Freud and medical teaching. I develop this point by pointing at interesting similarities between medical hermeneutics, psychoanalysis and detective novels. The analogy between psychoanalysis and detective novel, especially analytic detective novel of Edgar Alan Poe or Borges, is presented in influential text of Lacan. One important element that connects both clinical writing and Freud's case studies is their literary nature. Authors of clinical case studies are aware that their writings constitute literature. In the second chapter I move to actual investigation of case studies. I start with case of Dora. This case is often read from perspective of gender studies. Dora is presented as "resistant heroine". Her resistance to psychoanalysis is seen as "silent revolt against male power over women's bodies and women's language", "radiant example of feminist revolt" or "attempt to deny patriarchal sexuality". In my discussion of case study I will develop this reading and present other dimensions of this case. I will be mainly interested in the interesting definition of "innocent" knowledge that emerges from the case. Other aspect that is perhaps left unnoticed in many commentaries is the role of "overdetermination" in Dora's case. This concept became popular thanks to Louis Althusser reading of Marx, while I'm not interested in Marxist resonances of this concept I would like to investigate how this concept works in Freud's analysis and how it enables us to see social processes in hysterical symptoms.