Termiczne warunki środowiska w jaskiniach z hydratacji anhydrytów i ich otoczeniu w kamieniołomie w Piskach k. Lwowa

W celu rozpoznania wpływu warunków termicznych i mikroklimatycznych na formowanie się kopuł i jaskiń z hydratacji anhydrytu odsłoniętego w dnie kamieniołomu gipsu w Piskach k. Lwowa, przeprowadzono rejestrację temperatur w wyrobisku i jego otoczeniu. W 15 wybranych punktach na kopułach hydratacyjnych i w jaskiniach wewnątrz kopuł, w ich sąsiedztwie na dnie kamieniołomu oraz na skarpach otaczających wyrobisko przeprowadzono całodobowe, synchroniczne pomiary temperatury powietrza atmosferycznego za pomocą automatycznych elektronicznych rejestratorów. Równocześnie wykonano pomiary temperatury skał gipsowo-anhydrytowych i wody występującej w jaskiniach i szczelinach skalnych. Badania, przeprowadzone w okresie stabilnej letniej pogody, trwały 10 dni od 1 do 10 sierpnia 2014 r. Udokumentowano duże zróżnicowanie temperatur w przestrzeni i czasie. Najniższa pomierzona temperatura powietrza atmosferycznego wyniosła 12,8°C zaś najwyższa osiągnęła 42,6°C. Maksymalna zaobserwowana temperatura skał wynosiła ok. 50°C. Wykazano, że w jaskiniach hydratacyjnych panuje swoisty mikroklimat. Temperatury osiągają tam niższe maksymalne wartości oraz wykazują mniejsze dobowe amplitudy niż temperatury na zewnątrz. Udokumentowano, że powierzchnie skał nagrzewają się w słońcu nierównomiernie, zależnie od ich ekspozycji i pory dnia. W trakcie pomiarów w wyrobisku kamieniołomu zaobserwowano występowanie nocnej przygruntowej inwersji temperatury o genezie radiacyjnej.

In order to recognize the influence of thermal and microclimatic conditions on the formation of domes and caves originating by hydration of anhydrite rocks exposed at the bottom of the gypsum quarry in Pisky near Lviv, the temperatures in the quarry excavation and its surroundings were recorded. In 15 selected points: on hydration domes and in caves inside the domes, in their vicinity, at the bottom of the quarry and on the slopes surrounding the excavation, 24-hour synchronous measurements of atmospheric air temperature were carried out using automatic electronic recorders. At the same time, temperature measurements of gypsum-anhydrite rocks and water in caves and rock crevices were carried out. The research, conducted in the period of stable hot weather, lasted 10 days from 1th to 10th of August, 2014. Large variations of temperature in space and time have been documented. The lowest measured ambient air temperature was 12.8°C, while the highest one was 42.6°C. The maximum observed rock temperature was approx. 50°C. It has been shown that there is a specific microclimate in the hydration caves. Temperatures there reach lower maximum values and show smaller daily amplitudes than outside. Rock surfaces have been documented to heat up unevenly in the sun, depending on exposure and time of the day. During the measurements in the quarry excavation, the occurrence of night near-ground temperature inversion of radiation origin was observed.