Obraz Zachodu i jego wpływów w dyskursie polityki w Federacji Rosyjskiej: analiza na podstawie prezydenckich orędzi noworocznych

Praca poświęcona jest badaniu dyskursu w stosunku do Zachodu w orędziach noworocznych Prezydentów Federacji Rosyjskiej (z lat 1991–2011). Bezpośrednim celem badawczym jest weryfikacja postawionej tezy polegającej na wykazaniu zmienności dyskursu prezydenckiego wobec szeroko rozumianego Zachodu: od obrazów pozytywnych (Jelcyn) do ambiwalentnych (Putin i Miedwiediew). Orędzia są analizowane za pomocą krytycznej analizy dyskursu, a zatem zmiana dyskursu jest rozpatrzona również z uwzględnieniem kontekstu (także związanego z uwarunkowaniami bieżącymi i geopolitycznymi). W związku z tym, że większość obrazów Zachodu ma charakter zawoalowany, pośredni, niezbędnym zostało wyjaśnienie, jak obraz Zachodu ukrywany jest w narracjach dotyczących przeszłości (radzieckiej, w tym dotyczącej Wielkiej Wojny Ojczyźnianej) oraz współczesności państwa rosyjskiego (np. terroryzm). Na podstawie analizy dyskursu wprost dotyczącego Zachodu oraz dotyczącego go pośrednio wyłonione są tytułowe „obrazy Zachodu i jego wpływów”. Orędzia noworoczne są w tej pracy taktowane jako kategoria sumująca przemówienia głowy państwa do obywateli, zwykle transmitowane w telewizji z okazji Sylwestra, które określić można jako życzenia noworoczne, jak i coroczne orędzia Prezydenta Federacji Rosyjskiej do parlamentu, zwykle wygłaszane w grudniu lub styczniu, ale z czasem, ze względu na wydarzenia sytuacyjne, przedstawione również w innych miesiącach. Praca – poza wstępem i zakończeniem – składa się̨ z dwóch części dotyczących obrazów, tak widocznych, bezpośrednich, jak i tych pośrednich, zawoalowanych, w obu typach przemówień. Dyskurs przemówień wyznacza trzy wymiary: sytuacyjny, interpretacyjny i obrazowy. Borys Jelcyn prowadzi dyskurs w kierunku wielopłaszczyznowej przebudowy państwa, co więcej, nawet sygnalizuje o potrzebie rozwoju i doskonalenia sposobu bycia każdego Rosjanina po upadku ZSRR, podkreśla istotność przełomu rosyjskiej państwowości w latach 90. XX wieku dla pozytywnych zmian w życiu narodu rosyjskiego. Oprócz tego szczególną rolę w retoryce pierwszego prezydenta odgrywa znaczenie współpracy, a nawet jednokierunkowej pomocy Zachodu. Natomiast Władimir Putin, a po nim i Dmitrij Miedwiediew, sygnalizują o ważności powrotu do prawdziwych i wyjątkowych wartości narodu rosyjskiego. W dyskursie Władimira Putina nietrudno jest dostrzec arcyważne znaczenie obrony, ochrony granic i militaryzacji państwa jako podstawowych potrzeb dla bytu i bezpiecznego rozwoju państwa.

The work is dedicated to the analysis of the discourse referred to the West in the of New Years speeches of the Russian Federation Presidents (1991-2011). The immediate research objective is to verify the stated thesis of demonstrating the variability of presidential discourse towards the West in the broadest sense: from positive (Yeltsin) to ambivalent (Putin and Medvedev) images. The messages are analysed by a critical discourse analysis method, and thus the change in discourse is also considered according to the context (which is also related to current and geopolitical conditions). As most images of the West are of a veiled, indirect nature, it was necessary to clarify how the image of the West is concealed in narratives. Especially, concerning the past (the Soviet past, including those concerning the Great Patriotic War) and the present of the Russian state (e.g. terrorism). On the basis of analysis of discourse concerning the West directly and indirectly it is possible to define clearly the West’s images and its influences. The New Year's messages are observed in this work as a category, which is summing up the speeches of the head of state to citizens, usually broadcasting during the New Year's Eve. This appearance can be described as New Year's wishes, as well as the annual addresses of the President of the Russian Federation to parliament, usually delivered in December or January, but over time, due to situational events, also presented in other months. The work - apart from the introduction and the conclusion - consists of two parts, concerning both images: visible (direct) and veiled (indirect) in both types of speech. The discourse of the speeches is marked by three dimensions: situational, interpretative and pictorial. Boris Yeltsin leads the discourse in the direction of a multifaceted reconstruction of the state. Moreover, he even signals the need of developing and improving the way of existence of every Russian after the USSR collapse, emphasises the significance of Russian statehood breakthrough in the 1990s for positive changes in the Russian people lives. In addition to this, the importance of cooperation and even one-way assistance from the West plays a special role in the first president's rhetoric. In contrast, Vladimir Putin, and after him and Dmitry Medvedev, signal the importance of returning to the true and unique values of the Russian nation. In Vladimir Putin's discourse, it is not difficult to see the arch-importance of defence, border protection and the militarisation of the state as fundamental needs for the existence and secure development of the state.