Chłop niewolnik? Pańszczyzna w perspektywie antropologii historii

W artykule analizuję miejsce chłopów w strukturze społecznej gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej na terenie Polski. Celem artykułu jest pokazanie struktury ekonomicznego wyzysku pracy chłopów w kontekście praktyk hegemonicznych szlachty. Choć system gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej różnił się zdecydowanie od niewolnictwa w Nowym Świecie, to możemy w obu znaleźć pewne podobieństwa. Sytuacja chłopów w ustroju folwarcznym opierała się na formalnym podporządkowaniu władzy szlachty, jednak ze względu na podobne pochodzenie etniczne obu grup, szlachta, by utrzymać system stworzyła ideologię odmiennego, sarmackiego pochodzenia . Ideologia ta posłużyła jako narzędzie do wytworzenia różnicy między szlachtą i chłopami, która miała strukturę różnicy rasowej (zachowując oczywiście świadomość chronologii). Ta „rasowa” różnica służyła jako hegemoniczne uzasadnienie pracy niewolnej chłopów. W swojej pracy chciałbym pokazać zarówno społeczno-polityczne mechanizmy prowadzące do wyzysku jak i to, na czym opierało się hegemoniczne uzasadnienie takich stosunków.

This papers involves analysis of the place of peasants in Polish Serfdom structure as well as in context of unfree labor. The goal is to show how structure of economical exploitation of peasants labor works in the context of hegemonic practices of landowners. System of Polish serfdom was in the very sense different from New World Slavery but we can find similarities. Situation of Polish peasants during serfdom was based on formal and social subsumtion under the rule of the landowners (there were also peasants owners). Due to this same ethnic background polish landowners create ideology of their Sarmatian origin. This ideology was a tool to build race differentiation between landowners and peasants. This racial differentiation serve as hegemonic justification of exploitation of the peasants. In my article I want to show both political and social mechanism lead to this exploitation as well as on what basis and on what resources this justification was endowed.