Formuła wydawnicza czasopisma dla młodzieży i jej ewolucja (na przykładzie magazynu „Filipinka”)

Przedmiotem rozprawy doktorskiej jest formuła wydawnicza czasopisma dla młodzieży i jej ewolucja, analizowana na przykładzie magazynu „Filipinka”, ukazującego się w Polsce w latach 1957 – 2006. Celem pracy jest zbadanie trwałości i konsekwencji w realizacji określonego systemu wartości oraz identyfikacja ponadczasowych ideałów wychowawczych, które nie uległy ewolucji pomimo zmian historycznych. Oznacza to, że przedmiotem pracy nie jest ocena ani charakterystyka ideologicznych założeń pisma, ale próba odpowiedzi na pytanie o istotność tradycji w budowaniu „marki” pisma i jego identyfikacji przez czytelników, (przy czym pod pojęciem tradycji należy rozumieć trwały związek określonych wartości z doborem treści.) Uzasadnienie wyboru tematu W opinii medioznawców „Filipinka” była jednym z najbardziej oryginalnych pism młodzieżowych obecnych na polskim rynku. W latach 1957-1990 była w Polsce jedynym pismem reprezentującym popularną w Europie Zachodniej i w Stanach Zjednoczonych, specyficzną formułę pisma skierowanego do kilkunastoletnich dziewcząt. Należy jednak podkreślić, że twórcy debiutującego w 1957 r. magazynu, nie czerpali wzorców bezpośrednio i wyłącznie z zachodnich tytułów, ale stworzyli własną formułę pisma dla czytelniczek uczących się, bądź podejmujących pierwszą pracę. Oryginalność formuły powodowała rozmaite trudności-zarówno w ocenie treści, jak i funkcji społecznych „Filipinki”. Wielu badaczy i recenzentów pisma w okresie PRL skłonnych było obniżać jego wartość poznawczą i wychowawczą, kategoryzując je jako magazyn rozrywkowy, a niekiedy nawet zarzucając redakcji świadome spłycanie intelektualnych potrzeb młodzieży. Również w recenzjach opublikowanych po roku 1989 widać podobny trend - „Filipinka” jest porównywana przede wszystkim do kolorowych poradników dla dziewcząt i rozrywkowych pism pochodzenia zagranicznego; rzadko oceniana (i doceniana) jako pismo, które nieprzerwanie (aż do roku 2006) zachowało edukacyjny charakter. W tej sytuacji za istotne uznano dokładniejsze zbadanie treści „Filipinki” i przedstawienie nowego, możliwie obiektywnego stanowiska na temat treści, świata wartości i ideałów wychowawczych w tym piśmie. Kwestia tradycji i dziedzictwa w komunikowaniu z młodzieżą, wydaje się szczególnie ważnym zagadnieniem także w kontekście problemów współczesnego czytelnictwa prasy młodzieżowej. Wobec nieustannie obniżających się nakładów i malejącej sprzedaży tytułów dla młodzieży, istotna staje się dyskusja o tradycjach czytania czasopism przez młodzież i potrzebie publikowania na ich łamach wartościowych treści - zwłaszcza publicystycznych. Na przykładzie magazynu „Filipinka” prześledzić można także efektywność procesu komunikowania się redakcji z czytelnikami, a także czynniki umacniające więzi z pismem i budujące atmosferę wzajemnego zaufania. Można też określić udział pisma w procesie wychowawczym młodzieży, choćby poprzez pełnienie roli doradcy w najtrudniejszych momentach w życiu młodych ludzi, takich jak np. wybór szkoły, zawodu, kłopoty rodzinne, zdrowotne czy osobiste. Warto podkreślić także specyficzny i oryginalny sposób przyciągania czytelnika – nie za pomocą lekkich treści i wyidealizowanego obrazu świata, ale przeciwnie – poprzez publicystykę utrzymaną w poważnym tonie i liczne, realistyczne przykłady z życia młodzieży. Analizowanie tych czynników wydaje się szczególnie istotne dziś, gdy wiele wydawnictw szuka skutecznych sposobów na rozwijanie u młodzieży pasji czytelniczych, odbudowanie tradycji czytania ambitnej publicystyki i pogłębiania więzi czytelników z danym tytułem. Tradycje i doświadczenia redakcji „Filipinki” mogą dziś odegrać istotną rolę w tych trudnych wyzwaniach z zakresu edukacji medialnej. Analiza świata wartości i ideałów wychowawczych „Filipinki” wydaje się istotna także z powodu specyficznego skoncentrowania treści na problemach młodych kobiet. W Polsce nie ma (inaczej niż jak np. w USA) specjalistycznych pism dla dziewcząt o różnych zainteresowaniach, np. harcerek czy sportsmenek. Większość współczesnych pism dla dziewcząt ma charakter rozrywkowo–poradniczy, co spotyka się z krytyką zarówno ze strony środowisk feministycznych jak i przedstawicieli środowisk preferujących tradycyjne wartości, np. środowiska katolickiego. Pismom zarzuca się spłycanie problemów związanych z okresem dojrzewania, komercjalizację treści i przeładowanie reklamami, nadmierne skandalizowanie, krzykliwość formy graficznej, wulgarność języka itp. Warto przypomnieć, że i „Filipinka” w okresie PRL - jedyne wówczas czasopismo dla dziewcząt - również bywała obiektem ostrej krytyki: zarzucano mu infantylizowanie potrzeb i ambicji młodych kobiet oraz zbyt mały udział w aktywizowaniu młodzieży do realizacji zadań społecznych. Wobec dużej rozbieżności w ocenach i recenzjach tego pisma, istotne wydaje się dokładniejsze zbadanie i ocenienie udziału „Filipinki” w wychowaniu młodych kobiet i jej potencjalnego wpływu na rozwój osobisty dziewcząt. Warto zwrócić uwagę, że w Polsce problematyka wpływu mediów rzadko podejmowana jest w kontekście specyficznej sytuacji dziewcząt (przeważnie dotyczy młodzieży jako całości). Tymczasem to właśnie dziewczęta i kierowane do nich przekazy medialne, powinny przyciągać szczególnie wiele uwagi i troski. Dziewczęta łatwiej bowiem wpadają w pułapki stereotypów i narzuconych ról społecznych, a w ich przypadku skutki źle przeprowadzonej socjalizacji mogą okazać się bardzo dotkliwe. Istotny wydaje się również wpływ przekazów medialnych (zarówno pozytywny i negatywny) na samoświadomość młodych kobiet, zdolność do samodzielnego myślenia i poczucie pewności siebie. Dlatego warto – moim zdaniem - przeprowadzać analizy zawartości tego typu pism, choćby po to, by poznać sposoby i mechanizmy budowania wzorców postaw, które często są bardzo złożone. Wprawdzie „Filipinka” przestała istnieć, ale nadal pozostaje ważnym polem badań nad wychowawczą funkcją czasopisma dla dziewcząt, a wnioski formułowane na ich podstawie mogą być przydatne także dla badań innych tytułów młodzieżowych. Uważam natomiast, że nierozstrzygnięty wydaje się spór o ocenę formuły wydawniczej „Filipinki” po roku 1990. Część badaczy uważa, że wartość „Filipinki” jako magazynu publicystycznego bardzo spadła. Jej wydawcom zarzucano, że „umasowili” treści oryginalnego tytułu, redagując go na wzór pism pochodzenia zachodniego. Inni natomiast całkowicie zaprzeczali opinii o podobieństwie „Filipinki” np. do „Dziewczyny”; uważali i dowodzili, że rdzennie polski magazyn zawsze był i pozostał konserwatywny w stosunku do pism pochodzenia zagranicznego. W związku z tym moją ambicją jest znalezienie odpowiedzi na pytanie: czy transformacja ustrojowa faktycznie wpłynęła na kanon cech i wartości pisma, a tym samym - czy można mówić o jego ponadczasowej formule oraz autorskim, niezależnym od sytuacji rynkowej czasopisma programie wychowawczym. Punktem wyjścia do badań były założenia dotyczące wartości oraz wychowawczo-edukacyjnych funkcji pisma. Przyjęto m. in., że pismo realizowało określony program wychowawczy również po roku 1990, mimo iż wielu badaczy przekonuje, że funkcja ta została zaniedbana we współczesnych pismach . Wielu z nich kieruje się raczej błędnym przekonaniem, że wszystkie pisma dla młodzieży promują te same wartości. Tymczasem – na co wskazują wyniki badań Piotra Tomasza Nowakowskiego - można udowodnić, że rozrywkowe pisma dla młodzieży upowszechniają różne wartości moralne. Przyjęto również, że udział „Filipinki” w procesie wychowawczym odbywał się poprzez kreowanie tzw. pozytywnego świata wartości. Pojęciem tym definiuje się styl opisywania świata, w którym ludzie mają szanse na osobisty rozwój, swobodę wyboru, dobre warunki do życia i edukacji oraz wsparcie autorytetów. Oznacza to, że w piśmie kreującym pozytywny obraz świata - zagrożeń powinno być mniej niż sytuacji, wskazujących na stabilność świata opartego na wartościach uniwersalnych. Za prawdopodobne przyjęto, że świat wartości w „Filipince” nie zmieniał się z biegiem lat. Tezę tę potwierdzają bowiem deklaracje wydawców z lat 90., że pismo powinno pozostać na rynku zachowując dotychczasową formułę tytułu ambitnego, społeczno-edukacyjnego i przyjaznego czytelniczkom w okresie dojrzewania . Kolejna hipoteza badawcza dotyczyła bodaj najważniejszej funkcji „Filipinki”, za którą uznano – mówiąc najogólniej – pomaganie i wspieranie młodzieży. Skierowanie pisma do grupy wiekowej 14-19 lat oznacza komunikowanie się z młodymi ludźmi, których rozwój przebiega bardzo intensywnie. Jednocześnie jest to grupa wyjątkowo silnie narażona na zagrożenia i frustracje związane z koniecznością podejmowania wyzwań i trudnych decyzji życiowych, a także ze względu na stres spowodowany szybko postępującymi zmianami w życiu (m. in. przechodzenie ze szkoły podstawowej do średniej, rozpoczęcie studiów, pierwsza praca itp.). Wiek 14-19 lat - to również okres dojrzewania fizycznego i psychicznego oraz towarzyszących mu trudności (m. in. dolegliwości fizycznych, wahań emocjonalnych, kłopotów związanych z socjalizacją i wchodzeniem w dorosłe życie). Każde pismo dla młodzieży, nawet niemające wyraziście zdefiniowanych celów wychowawczych i edukacyjnych, w pewnym stopniu podejmuje się wspierania młodzieży: udziela porad, dostarcza informacji i wiedzy o świecie oraz komentuje wydarzenia z życia młodzieży. W pracy założono jednak, że funkcja poradnicza i interwencyjna były najważniejszymi cechami „Filipinki”. Celem pracy było więc sprawdzenie czy świat prezentowany w „Filipince” to świat, w którym o jakości życia decyduje podjęcie takich działań jak np. udzielanie pomocy, przekazywanie wiedzy, podawanie informacji, umożliwianie kontaktu, uspokajanie i niwelowanie obaw, wyjaśnianie wątpliwości czy sugerowanie rozwiązań w konkretnych sprawach życiowych. Założono też, że równie istotną funkcją „Filipinki” jest systematyczne współuczestnictwo pisma w procesie socjalizacji. Chodzi zwłaszcza o to, że było ono skierowane głównie do dziewcząt, a to przecież właśnie młode kobiety są szczególnie narażone na negatywne konsekwencje niewłaściwie prowadzonej socjalizacji, w tym m. in. przemoc seksualną, przedwczesną ciążę, uzależnienia, zaburzenia autooceny czy odrzucenie przez grupę rówieśniczą. Wydaje się, że w „Filipince” wspieranie socjalizacji odbywało się poprzez zachęcanie do szukania „złotego środka” pomiędzy indywidualnymi potrzebami a oczekiwaniami grupy, o czym świadczą dwa rodzaje przekazów dotyczących: 1/ indywidualnej ścieżki rozwoju (planowanie przyszłości), 2/ funkcjonowania w grupie (chodzi o teksty o szkole, przyjaźni, randkach, sprawach towarzyskich). W pracy staram się udowodnić, że celem publikacji drukowanych na łamach „Filipinki” było wspieranie procesu socjalizacji poprzez budowanie tożsamości młodego człowieka, a więc m. in. wzmacnianie w nim poczucia własnej wartości oraz równorzędne traktowanie celów indywidualnych i celów zbiorowości. Ostatnia z hipotez badawczych dotyczyła funkcji kreacyjnej „Filipinki”, polegającej przede wszystkim na upowszechnianiu wzorca silnej osobowości. Założenie to warunkowane jest kilkoma czynnikami, m. in. wpływem ideologii socjalistycznej czy edukacyjnym celem pisma (upowszechnianie kształcenia kobiet). Dlatego w badaniach uwzględniona jest też kwestia przywództwa, rozumianego jako związek silnej osobowości z funkcją lidera w danej grupie. Przyjęto, że wśród bohaterów pisma dominują liderzy, osobowości kreatywne i aktywizujące grupę do działania, np. druhowie w harcerstwie, przewodniczący samorządu klasowego, kapitanowie drużyn czy liderzy lokalnych inicjatyw młodzieżowych. Założono też, że zmiana ustroju nie wpłynęła na sposób przedstawiania w piśmie takich wartości jak np. samodzielność, niezależność, ciężka praca, determinacja i siła. Przy okazji warto jednak podkreślić, że celem „Filipinki” nie było jedynie kreowanie wzorców, ale także dążenie do zmiany sytuacji młodzieży. Dlatego bohaterami publikowanych tekstów mogli być zarówno liderzy - imponujący posiadaną wiedzą i aspiracjami oraz mocną pozycją w grupie rówieśniczej itd., ale też osoby niedojrzałe emocjonalnie, ulegające zwątpieniom, poszukujące własnej drogi, popełniające błędy itp. Praca dotyczy zagadnień z pogranicza nauk o mediach i pedagogiki. Dlatego zarówno w wykorzystanej literaturze przedmiotu jak i w bibliografii znalazły się monografie i artykuły z obu dziedzin. W pierwszej grupie znajdują się monografie i artykuły medioznawcze dotyczące głównie „Filipinki”. Warto zwrócić uwagę, że zarówno w okresie PRL jak i po 1990 r. „Filipinka” rzadko bywała przedmiotem badań i trudno jest znaleźć szczegółowe opracowania dotyczące wyłącznie tego tytułu. Ważnym źródłem wiedzy okazała się natomiast praca licencjacka Anny Piwowarskiej pt. „Trzy oblicza ‘Filipinki’. Epizod z dziejów transformacji polskich pism młodzieżowych przełomu wieków”, przygotowana pod kierunkiem dr. Wojciecha Kajtocha w 2003 r. w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Na temat „Filipinki” wypowiadała się również Zofia Sokół - znana badaczka czasopism kobiecych i dziewczęcych - m. in. w obszernej monografii „Prasa kobieca w Polsce w latach 1945 – 1995”. W pracy wykorzystano ponadto artykuły o charakterze medioznawczym opublikowane w czasopismach specjalistycznych, m. in. w „Zeszytach Prasoznawczych”, „Poradniku Bibliotekarza”, „Kulturze Popularnej”, „Media Polska”, „Media i Marketing”, „Press”, „Nowych Mediach” i w „Roczniku Historii Prasy Polskiej”. Drugi rodzaj wykorzystanych źródeł stanowią monografie i artykuły z zakresu pedagogiki mediów. Od 1990 r. wielu badaczy podejmowało temat roli mediów w życiu dzieci i młodzieży, co skutkowało ukazaniem się wielu opracowań monograficznych, np. „Media, wartości, wychowanie” (pod red. B. Kosmalskiej i M. Ejsmonta), prace B. Łaciak, M. Andres, J. Gajdy, A. Prusik, J. Smól, J. Małachowskiej i J. Kumiegi. Autorzy ci zajmują się kulturotwórczą i edukacyjną rolą mediów w życiu młodzieży oraz wypowiadają się na temat możliwości ich zastosowania w terapii, resocjalizacji, wychowaniu patriotycznym i upowszechnianiu kultury. Sporo tekstów pochodzi z periodyków związanych ze środowiskiem Kościoła katolickiego, np. „Wychowawca” czy „Pedagogia Christiana”. Warto przy okazji zwrócić uwagę, że zwykle są to bardzo krytyczne recenzje bądź opinie wskazujące na dysonans pomiędzy treściami nowych pism młodzieżowych pochodzenia zachodniego a tradycjami prasy polskiej. W pracy przedstawiono też wyniki badań czytelnictwa i dane statystyczne oraz dane pochodzące od wydawców, dotyczące zwłaszcza wysokości nakładów i sprzedaży. Korzystano m. in. z monografii Z. Bajki - „Czytelnictwo prasy w Polsce” (1986), a także z katalogów, informatorów i encyklopedii medioznawczych, np. „Encyklopedia wiedzy o prasie” J. Maślanki (1976), Katalogów Prasy Polskiej, Katalogów Mediów Polskich, wspomnianych wcześniej pism branżowych oraz portalu internetowego „Wirtualne Media”. Warto zwłaszcza zwrócić uwagę na coroczny, (publikowany przeważnie w numerze lipcowym „Press”) artykuł o mediach młodzieżowych oraz cykliczne raporty „Wirtualnych mediów”, oparte na udostępnionych przez wydawców danych dotyczących wysokości nakładów i sprzedaży poszczególnych tytułów. Ostatnią grupę źródeł można określić jako zbiór najbardziej bezpośrednich przekazów internetowych, tworzonych lub współtworzonych przez czytelników prasy młodzieżowej (tradycyjnej i internetowej), a w szczególności wpisy na forach internetowych, listy dyskusyjne oraz publikowane w Internecie rozmaite sondy, raporty czytelnictwa, oficjalne oświadczenia koncernów wydawniczych czy komunikaty. Są to także źródła amerykańskie, dzięki którym można porównać sytuację w Polsce do sytuacji w USA, gdzie oferta czasopism dla dziewcząt jest bodaj najbardziej rozbudowana Badaniami objęto teksty publicystyczne pochodzące z sześciu roczników magazynu „Filipinka”. Wykorzystanie wyłącznie materiałów publicystycznych, uzasadnione jest postawionymi w pracy celami, takimi jak scharakteryzowanie świata przedstawionego i świata wartości w piśmie. Materiały publicystyczne są przeważnie jednowątkowe i dlatego łatwiej je klasyfikować, a przede wszystkim – ujawniają intencje redakcji w przedstawianiu różnych zagadnień, co umożliwia (i ułatwia) analizę jakościową. Publicystykę cechuje również ścisły związek z potrzebami i wyzwaniami czasu, w którym opublikowano dany tekst, co umożliwia śledzenie zmian w sposobie ujęcia tematów przez redakcję i ocenienie, które zagadnienia są traktowane jako ponadczasowe. Badane roczniki „Filipinki” zostały wybrane na zasadzie proporcjonalności (jeden rocznik na kolejną dekadę), przy czym jako pierwszy wybrano rocznik 1958 (pierwszy pełny rocznik pisma, które ukazywało się od połowy 1957 r.), a jako ostatni - rocznik 2005 (ostatni pełny, przed zawieszeniem magazynu w połowie 2006 r.). Łącznie przeanalizowano 891 tekstów pochodzących ze 139 wyłonionych tą drogą wydań (87 materiałów w roczniku 1958, 152 - w roczniku 1968, 215 - w roczniku 1978, 166 - w roczniku 1988, 164 - w roczniku 1998 i 107 - w roczniku 2005). Są to przeważnie artykuły publicystyczne (34 proc. wszystkich przebadanych tekstów), wywiady (17 proc.), felietony (15 proc.) oraz reportaże, artykuły historyczne, biograficzne i popularno-naukowe. Na potrzeby badania stworzono klucz kategoryzacyjny składający się z trzech części. Jako kategorii użyto wątków uznanych za potencjalnie najczęściej powtarzające się, a więc pozwalające scharakteryzować świat przedstawiony, świat wartości i bohaterów „Filipinki”. W pierwszej części klucza badane wątki pogrupowano w pięciu obszarach tematycznych, takich jak: 1/ rodzina, 2/ środowisko szkoły, 3/ środowisko miejsca pracy, 4/ czas wolny i życie osobiste młodzieży, 5/ inne wątki. W drugiej części klucza zastosowano podobny podział (pierwszym obszarem problemowym jest środowisko rodzinne, drugim - środowisko szkoły, trzecim - środowisko miejsca pracy), przy czym dodatkowo ustalono czwarty obszar określony jako „wartości uniwersalne”. W trzeciej części klucza uwzględniono pięć cech, pozwalających scharakteryzować bohaterów – płeć, wiek, status społeczny, zainteresowania i aktywność społeczna. Poszczególne wątki klasyfikowano na zasadzie: 1 materiał publicystyczny = 1 wątek (przyznając wartość 1 punktu badawczego za wystąpienie 1 materiału publicystycznego, eksponującego dany wątek). W przypadku trzeciej części klucza przyjęto zasadę: 1 materiał publicystyczny = 1 bohater indywidualny lub bohater zbiorowy. Zbadano i sklasyfikowano każdą z pięciu wyżej wymienionych cech każdego z bohaterów, a w wypadku niewystąpienia okoliczności pozwalających rozpoznać daną cechę (np. brak informacji o wieku czy zainteresowaniach bohatera) 1 punkt przyznawano w kategorii „trudno powiedzieć”. W pierwszej części klucza wątki pozwalające opisać świat przedstawiony klasyfikowano dodatkowo jako pozytywne, negatywne, neutralne oraz trudne do określenia. W drugiej części klucza, dotyczącej wartości, wątki dodatkowo podzielono pod względem obecności wartości, zagrożenia lub interwencji w obronie zagrożonych wartości. Zastosowano też analogiczną zasadę: 1 materiał publicystyczny = 1 wątek = 1 pkt. Po przeprowadzeniu klasyfikacji dokonano opisu wniosków pochodzących z analizy badanego materiału w trzech różnych ujęciach oraz zastosowano wykresy liniowe ukazujące sposób ewolucji danej problematyki, m. in. natężenie zainteresowania redakcji określonymi wątkami oraz zmiany w sposobie ich ujęcia. Praca składa się z pięciu rozdziałów oraz wstępu, zakończenia, bibliografii i aneksu. Pierwsze rozdziały wprowadzają w zagadnienie, trzy kolejne zawierają wyniki analizy ilościowej i jakościowej tekstów z sześciu roczników „Filipinki”. Rozdział pierwszy - „Okoliczności powstania i ewolucja formuły wydawniczej magazynu „Filipinka” (próba charakterystyki i oceny)” - rozpoczyna się wstępem historycznym przedstawiającym pierwsze próby wprowadzenia na rynek czasopisma skierowanego wyłącznie dla dorastających dziewcząt (od końca XIX w. do lat 30. XX w.) oraz okoliczności powstania „Filipinki”. Wiele uwagi poświęcono m. in. sytuacji społeczno-politycznej i czynnikom, które wpłynęły na decyzję o opracowaniu projektu takiego pisma („odwilż” polityczna, państwowy plan rozwoju mediów, ustawa aborcyjna, zmiana sytuacji społecznej kobiet, rozwój rynku młodzieżowego i subkultury młodzieżowej). W drugiej części tego rozdziału opisano proces transformacji polskiego rynku prasowego i jego następstwa (likwidacja RSW „Prasa-Książka-Ruch”, komercjalizacja prasy w Polsce, kilkakrotne przejęcia „Filipinki” przez różne koncerny wydawnicze, wreszcie - zawieszenie i likwidacja tytułu). W drugim rozdziale omówiono istniejące dotychczas badania „Filipinki”. Porównanie ich wyników i wniosków wydaje się niezbędne z uwagi na duże rozbieżności w ocenie tego czasopisma. Badania pogrupowano biorąc pod uwagę właśnie różnice w ocenie grupy docelowej, jakości poradnictwa czy wpływu transformacji na formułę wydawniczą. Na zasadzie zestawienia przeciwieństw (aprobata i dezaprobata) przedstawiono również opinie czytelników, pochodzące z listów oraz dyskusji w Internecie. W rozdziale jest też przegląd dotychczasowych metod ilościowych i jakościowych, stosowanych w badaniach „Filipinki” oraz opis metody zastosowanej w niniejszej dysertacji. W rozdziałach III-V przedstawiono wyniki badań własnych, omawiając je w trzech ujęciach, czyli w odniesieniu do świata przedstawionego, świata wartości oraz charakterystyki bohaterów pisma. Każdy rozdział rozpoczyna się przedstawieniem struktury klucza kategoryzacyjnego, następnie przedstawiane są wyniki badań ilościowych oraz opis najczęściej powtarzających się wątków wraz z ich ewolucją. W rozdziale trzecim w ten sposób scharakteryzowane zostały stosunki rodzinne bohaterów, warunki w szkole, miejscu pracy oraz czas wolny i życie osobiste bohaterów. W rozdziale czwartym badane wątki podzielono na trzy kategorie: 1/ sytuacje świadczące o obecności wartości uniwersalnych, 2/ o zagrożeniu danej wartości, 3/ o zaangażowaniu bohaterów na rzecz ratowania wartości. Dokonano oceny, które wartości wydają się najbardziej trwałe i stabilne, a które przedstawiane są jako najbardziej zagrożone, również z uwzględnieniem najbardziej charakterystycznych zmian. W rozdziale piątym znajduje się charakterystyka najczęściej występujących typów bohaterów. Wyniki obliczeń w odniesieniu do każdej kategorii badawczej przedstawiono w formie wykresów liniowych. Uzupełnieniem treści rozdziałów III-V są zawarte w aneksie załączniki w postaci spisu wszystkich 891 tekstów publicystycznych, a także kategorie klucza w formie tabelarycznej oraz przykłady analizowanych materiałów publicystycznych. Wyniki przeprowadzonych badań potwierdziły występowanie ponadczasowych trendów w piśmie, czyli stały, niepodlegający ewolucji stosunek redakcji „Filipinki” do określonych wątków. Są to m. in. wysokie znaczenie nauki jako szansy na rozwój i niezależność, zachęcanie do samodzielności w działaniu, wiara we wpływ jednostki na funkcjonowanie otoczenia, dążenie do samoświadomości i niezależności kobiet, otwartość na potrzeby grupy rówieśniczej, przy jednoczesnym zachowaniu prawa do samodzielnego myślenia i prezentowania odrębnego zdania. Istotne wydają się także wartości i postulaty związane ze szczególną sytuacją kobiet: pismo zachęca je bowiem, do dokonywania świadomych, niezależnych wyborów i krytycznego stosunku do oczekiwań otoczenia, zarówno w kwestii wyboru zawodu i drogi kształcenia jak i w sprawach osobistych, np. przy wyborze partnera, funkcjonowaniu w grupie rówieśniczej czy podejmowaniu decyzji o rozpoczęciu aktywności seksualnej. Za najważniejsze zmiany, które wynikają ze zmiany ustrojowej uznano zmiany w sposobie postrzegania roli i znaczenia pieniędzy i życiowego sukcesu; okazało się, że pismo coraz więcej uwagi zaczyna przywiązywać do kwestii adekwatnej płacy za pracę, podpowiada różne sposoby na zarabianie pieniędzy, częściej zajmuje się tzw. wartościami miękkimi (umiejętność autoprezentacji, zadbany wygląd, otwartość, komunikatywność, dobrze napisane CV), równie istotnymi przy poszukiwaniu pracy jak wiedza i doświadczenie zawodowe. W ostatnich badanych rocznikach widać też zwiększenie zainteresowania tematyką seksualności; nie można jednak mówić o nadmiernym epatowaniu tą kwestią czy zachęcaniu do pełnej swobody seksualnej, co jest częstym zarzutem stawianym współczesnym pismom dla młodzieży. Widać również spadek autorytetu rodziny i nauczyciela, zwłaszcza w przypadku nauczycieli - ewolucja postaw jest bardzo duża (właściwie w każdym z badanych roczników dominował inny model postawy nauczyciela). Badania potwierdziły dominację tzw. świata pozytywnego, czyli takiego, w którym ostatecznie, mimo wielu zagrożeń i kryzysów - zwyciężają wartości uniwersalne. To świat realistyczny, w którym szczególnie mocno podkreślany jest wpływ jednostki na jakość swojego życia, zdrowia, zasobów materialnych czy osobiste szczęście. Zachęca się czytelnika do poszukiwań, rozmów, negocjacji, dążenia do kompromisu i testowania różnych możliwości. Liczba tekstów publicystycznych, w których podjęto lub zachęcano do podjęcia interwencji w obronie wartości oraz publikacji podkreślających niezłomność wartości - znacznie przewyższa liczbę tekstów dotyczących poważnych, niekiedy trudnych do przeciwdziałania zagrożeń wartości. Ponadto stwierdzono dwa rodzaje interwencji redakcji w sprawach dotyczących młodzieży: 1/ pośredni - realizowany poprzez podpowiadanie konkretnych rozwiązań wyłącznie w formie tekstu dziennikarskiego, 2/ bezpośredni - poprzez pośrednictwo w rozmowach, bądź interwencje w terenie. Pierwszy sposób interwencji jest częściej stosowany w odniesieniu do problematyki domu rodzinnego (redakcja nie pośredniczy w kontaktach wewnątrzrodzinnych), drugi – w zakresie spraw dotyczących środowiska szkolnego lub miejsca pracy (wizyty przedstawicieli redakcji w konkretnych placówkach). Potwierdzono również szczególny stosunek pisma do kwestii socjalizacji. W badanych tekstach stwierdzono duży nacisk na indywidualność w grupie. Wydaje się, że to jeden z najcenniejszych ideałów wychowawczych „Filipinki”, choćby z uwagi na skierowanie treści pisma głównie do dziewcząt, które często ulegają presji mody i zasadom narzucanym jednostce przez grupę rówieśniczą („paczkę”). Krytyczny stosunek do reguł „paczek” podnoszony jest właściwie w każdym roczniku, a czytelnicy byli szczególnie często przestrzegani przed potencjalnie niekorzystnymi wpływami otoczenia. Jednak pomimo częstej obecności takich zagadnień jak niezależność czy prawo do dobrze pojmowanej samodzielności, „Filipinka” nie zachęcała czytelników do narzucania otoczeniu własnych zasad czy wartości. Niewielu bohaterów publikowanych tekstów to liderzy, prekursorzy i ludzie sukcesu (chociaż takie typy też występują i zazwyczaj to ich działania są inspiracją do artykułów). Wydaje się więc, że pojęcie „silnej osobowości” rozumieć należy raczej jako przywiązanie do własnych zasad, konsekwencję i determinację w działaniu, a nie dominowanie w grupie, kreowanie norm i wzorców zachowania oraz modeli stylu życia. Tym bardziej że – jak wynika z badań - większość bohaterów to osoby o niedookreślonych zainteresowaniach, niezaangażowane społecznie i niepełniące jakichś szczególnych ról w swoich grupach rówieśniczych. Praca kończy się uwagami dotyczącymi przyszłości pism dla młodzieży i możliwości wejścia na rynek pisma w formule podobnej do „Filipinki”. Założyć można, że tego typu pismo mogłoby faktycznie zaistnieć, ale tylko po spełnieniu określonych warunków; chodzi m. in. o rzetelne badania empiryczne i rozpoznanie potrzeb czytelniczych młodzieży, zwłaszcza w zakresie ambitnej publicystyki oraz gotowość wydawców do uruchomienia pisma o niskim – przynajmniej na początku – nakładzie, (z nadzieją, że z czasem czytelników przybędzie). Przytoczone są również przykłady innych (amerykańskich) metod walki ze spadkiem czytelnictwa, np. poprzez dokładniejsze pozycjonowanie tytułów, włączanie młodzieży w tworzenie treści, współpraca środowiska rodziców i wychowawców czy wydawanie pism przez organizacje pozarządowe, które nie muszą przede wszystkim kierować się chęcią zysku. Przedstawiono też przykłady polskich współczesnych pism dla młodzieży, które wykorzystują niektóre rozwiązania, charakterystyczne dla formuły „Filipinki” - co jest dowodem zapotrzebowania na podobne treści. Ponadto zwrócono uwagę na nowy trend, stanowiący szczególne zagrożenie dla pism młodzieżowych w tradycyjnej formie – portale internetowe dla młodzieży, których treści są analogiczne do zawartości wspomnianych pism. W zakończeniu sporządzono też listę funkcji, które wciąż może realizować redakcja pisma dla młodzieży - bez względu na to czy będzie ono wydawane w Internecie (z uwagi na koszty), czy w wersji papierowej. Są wśród nich m. in: dostarczanie ciekawej lektury i materiałów edukacyjnych, wpieranie i wzbogacanie procesu edukacji oraz rozwoju młodego człowieka, promowanie twórczości młodzieży lub specjalistyczne poradnictwo. Tych funkcji nie pełnią ani media społecznościowe, ani większość tematycznych stron internetowych; są to natomiast funkcje trwale obecne w tradycyjnej formule pism edukacyjno-społecznych, czyli takich jak „Filipinka”. Konieczność wzmocnienia właśnie tych cech w przekazach medialnych skierowanych do młodych ludzi stwarza szansę na ewentualny powrót „Filipinki” na rynek prasowy; chodzi m. in. o sięgnięcie do tradycji w doborze i ujęciu tematyki, którą wypracowano przez dziesięciolecia istnienia tego pisma. The subject matter of the doctoral thesis is a publishing formula of a magazine for teenagers and its evolution, as analysed on the example of the magazine Filipinka, which was issued from 1957 to 2006. The aim of this thesis is to analyse persistence and consistency in realising a particular value system and identification of timeless ideas concerning upbringing which did not undergo changes despite historical transformations. This means that the subject matter of the work is not an assessment or a description of the magazine's ideological statements, but an attempt to answer the question about the validity of tradition in creating a "brand" of a magazine and how its readers identify it. "Tradition" needs to be understood here as a constant connection between particular values and the choice of content. According to media experts, Filipinka was one of the most original magazines for teenagers on the Polish market. From 1957 to 1990, it was the only magazine in Poland which represented a popular formula in Western Europe and the United States, that is a specific magazine formula aimed at teenage girls. It is worth stressing that the creators of the magazine, which made its debut in 1957, did not directly and exclusively employ standards from its Western Europe's equivalents, but created their own magazine formula for girls who studied or worked at their first jobs. The originality of the formula led to various difficulties concerning both an assessment of the content and the social function of Filipinka. Many academics and reviewers of the magazine in PPR (Polish People's Republic) underrated its educational and formative value by categorizing it only as entertainment and sometimes even accused editors of simplifying teenagers' intellectual needs. A similar trend is visible in reviews published after 1989 -Filipinka is mainly compared to colourful handbooks for girls and entertainment magazines of a foreign origin and is rarely seen (and appreciated) as a magazine which always, up till 2006, had an educational character. As such, it was decided to be important to analyse the content of Filipinka more in-depth and to present a new approach to its content, values and formative ideals, which would be as objective as possible. The issue of tradition and heritage in communicating with teenagers seems to be an especially important topic as far as contemporary problems of teenage press are concerned. Taking into account the constantly diminishing circulation and sale of magazines for teenagers, a discussion about the tradition of reading magazines by the youth becomes very important; as it is made in the discussion about valuable content in such press titles, especially concerning journalistic merits. If we take Filipinka as an example, we can also trace the effectiveness of the communication process between editors and readers, as well as factors which strengthen a bond with a magazine and create an atmosphere of mutual trust. We can also determine the magazine's role in teenagers' formative process, for example through being an advisor in the hardest moments of young people's lives, such as choosing a school or an occupation and family, health or personal problems. A specific and original way of attracting reader's attention is also worth highlighting - it is achieved not through light content and an idealised depiction of the world, but through the opposite - a journalism of a serious tone and many realistic examples from the lives of teenagers. An analysis of these factors seems especially relevant now when many publishing houses search for effective ways to promote reading among youth, rebuilding a tradition of ambitious journalism for youth and strengthening a relationship between readers and press titles. The tradition and experience of Filipinka's editors can now play an important role in difficult challenges that media education faces. An analysis of Filipinka's formative ideals and values seems to be important also because of its specific focus on young women's problems. There are no specialist magazines for young women of different interests in Poland, e.g. for scouts or sportswomen, as it is in the United States. Most of contemporary magazines for young women are about entertainment and advice, which meets with criticism voiced by both feminists and those advocating traditional values, e.g. Catholic circles. Magazines are accused of simplifying problems connected with puberty, commercialisation of content and an overuse of advertisements, too much scandalising, blatancy of graphic form, vulgarity of language and more. It is worth recalling that in the communist period Filipinka - then the only magazine for young women - was also an object of harsh criticism: it was accused of a childish depiction of the young women’s needs and ambitions and too weak influence on encouraging youth to undertake social duties. Because of the big discrepancy between the assessments and reviews of this magazine, a more in-depth study and assessment of Filipinka's role in young women's upbringing and its potential impact on girls' personal development appear to be important. It is worth noting that the issue of media influence in Poland is rarely raised in context of young women's specific situation (it mostly appears in relation to the youth in general). But it is young women and media messages aimed at them that should draw special attention and care. The reason for this is that girls fall into the trap of stereotypes and enforced social roles more easily and the effects of a badly conducted socialisation may be very severe in their case. The influence of media messages (both positive and negative) on young women's self-awareness, an ability for independent thinking, and self-confidence also appear to be of significance. In my opinion, this is why it is worthwhile to conduct analyses of magazines of this type, to at least learn the ways and mechanisms of creating norms of behaviour that are often very complex. Although Filipinka is no longer issued, it still presents an important area of study on a formative function of a magazine for girls, and the conclusions arrived at on its example may be useful for studies on other press titles for the young. I think that the dispute concerning the assessment of Filipinka's post-1990 publishing formula has not yet been resolved. Some researchers believe that Filipinka's value as a journalistic magazine drastically decreased in that period. Its publishers were accused of making the content of the original magazine "more mainstream" and editing it in a way to resemble magazines from Western Europe. Others fully opposed the opinion that Filipinka was similar to e.g. Dziewczyna; they claimed and provided evidence that the indigenously Polish magazine had always been and still was conservative in comparison to its foreign press equivalents. As such, the my ambition is to find an answer to the following question: did the political transformation actually affect the characteristics and values of Filipinka and can we thus talk about its timeless formula and an original formative programme which was independent from market situation. Hypotheses concerning values and formative functions of the magazine were the starting point of the research. It was assumed that e.g. the magazine implemented a particular formative programme also after 1990, even though many researchers assert that this function is neglected in contemporary magazines . Many of them rather mistakenly believe that all magazines for teenagers promote the same values. However - as the results of the research carried out by Piotr Tomasz Nowakowski indicate - it can be proven that entertainment magazines for youngsters promote different moral values . It was also assumed that Filipinka's role in a formative process was carried out through the creation of the so-called positive world of values. This term defines a way of depicting the world in which people have opportunities for personal development, free choice, good conditions for living and education, and a support of authority figures. As a result, in a magazine which creates a positive image of the world there should be less dangers than situations which indicate a stability of the world that is based on universal values. It was accepted as probable that the world of values in Fillipinka did not change with the years. This statement is supported by publishers' declarations from 1990s that the magazine should remain on the market while maintaining its formula of an ambitious, social and educational title that is friendly to female readers going through puberty. Another research hypothesis concerned the most important function of Filipinka, which was decided to be, in a general sense, helping and supporting the youth. Aiming the magazine at the age group of 14 to 19 means communicating with young people whose development is very intensive. At the same time, it is a group which is exceptionally prone to dangers and frustrations connected with the necessity to face challenges and difficult life decisions, also because of stress caused by rapid changes in life (e.g. moving from primary school to high school, starting university, first job etc.). The age of 14 to 19 is also a period of achieving physical and emotional maturity and all the difficulties connected with it (e.g. physical ailments, mood swings, problems with socialising and the beginning of an adult life). All magazines for teenagers, even those titles which do not have clearly defined formative and educational goals, to some extent undertake to support the youth: provide advice, information, knowledge about the world and comment on events from their readers' lives. It was presumed in the thesis, though, that the advisory and intervention functions were the most important aspects of Filipinka. The aim of this work was then to check whether the world portrayed in Filipinka is a world in which what decides about the quality of life is undertaking actions such as: helping someone, sharing knowledge, providing information, facilitating contact, reassuring and diminishing worries, explaining doubts or suggesting solutions in particular life matters. It was also presumed that an equally important function of Filipinka is a systematic co-operation in the socialisation process. This means especially that the magazine was aimed mostly at girls, and it is young girls who are especially endangered by negative consequences of a wrongly conducted socialisation, namely sexual violence, teenage pregnancy, addictions, self-esteem disorders or rejection by peers. It seems that supporting socialisation in Fillipinka was carried out through encouraging to "strike a happy middle" between individual needs and expectations of a group, which is confirmed by two types of messages, concerning: 1) an individual path of development (future planning), 2) functioning in a group (texts about school, friendship, dates, social matters). The author attempts to prove that the aim of texts published in Filipinka was to support the socialisation process through the building of an identity of a young person, which means e.g. improving their self-esteem and an equal treatment of individual and group goals. The last research hypothesis concerned the creational function of "Filipinka", which first and foremost meant promoting an ideal of a strong personality. This assumption is conditioned by a few factors, i.a. the influence of a socialist ideology or the educational purpose of the magazine (promoting women's education). That's why the issue of leadership, understood as a relation between a strong personality and the function of a leader in a group, is also included in the analysis. It was assumed that to the people who are most often the protagonists of the magazine are leaders and personalities which are creative and encourage a group to act. e.g. head scouts, class board chairmen, team captains or leaders of local youth initiatives. It was also assumed that the change in a political system did not affect the way of presenting such values as e.g. self-reliance, independence, hard work, determination, and strength. It is moreover worth stressing that Filipinka's goal was not only to create examples, but also striving to change young people's situation. This is why the protagonists of published texts could be both leaders impressing with knowledge, aspirations and a strong position in a peer group, as well as people who are emotionally immature, have doubts, search for their own way, make mistakes etc. The thesis concerns issues from the borderland of media and pedagogy studies. This is why monographs and articles from both areas are included in the primary sources and bibliography. Monographs and articles focused on mainly Filipinka, which are connected with media studies, are in the first group. It is worth noticing that both during PPR and after 1990 Filipinka was rarely a subject matter of research and it is difficult to find detailed analyses of this title only. An important source of information was a BA thesis by Anna Piwowarska entitled Trzy oblicza 'Filipinki'. Epizod z Dziejów Transformacji Polskich PismMłodzieżowych Przełomu Wieków [The Three sides of Filipinka. An episode from the transformation of Polish magazines for teenagers at the turn of the century], written under the supervision of Wojciech Kajtoch, Ph.D., in 2003 in the Institute of Journalism and Social Communication of the Jagellonian University. Filipinka was also discussed by Zofia Sokół - a well-known researcher of magazines for women and girls - i.a. in the long monograph Prasa Kobieca w Polsce w Latach 1945-1995 [Women's Press in Poland from 1945 to 1995]. Moreover, articles representing the field of media studies and published in specialist periodicals were used in this dissertation, e.g. from Zeszyty Prasoznawcze [Copybooks on Press Knowledge], Poradnik Bibliotekarza [Librarian's Guidebook], "Media Polska" [Media Poland], Media i Marketing [Media and Marketing], Press, Nowe Media [New Media] and Rocznik Historii Prasy Polskiej [Annals of Polish Press' History]. The second type of sources are monographs and articles concerning the formative and educational function of media. Since 1990, many academics have undertaken the subject of media's role in the life of children and teenagers, which resulted in publications of many monographs, e.g. Media, wartości, wychowanie [Media, values, upbringing] (edited by B. Kosmalska and M. Ejsmont), works by B. Łaciak, M. Andres, J.Gajda, A. Prusik, J. Smól, J. Małachowska and J. Kumiega. These authors write about the role of media in the life of teenagers as far as culture creation and education are concerned and about the use of media in therapy, rehabilitation, patriotic upbringing and promoting culture. Some texts come from periodicals connected with the Catholic Church, e.g. Wychowawca [The Pedagogue] or Pedagogia Christiana [Christian’s pedagogy]. It is worth noticing that these reviews are usually very negative or point out a dissonance between the content of new magazines for teenagers of a Western origin and the traditions of Polish press. The results of readership studies, statistical data and publishers' data, especially those connected with circulation and sales, were presented in this work. A monograph by Z. Bajka - Czytelnictwo Prasy w Polsce [Press Readership in Poland] (1986) and media studies' catalogues, reference books and encyclopaedias, e.g. Encyklopedia Wiedzy o Prasie [An Encyclopaedia of Press Knowledge] by J. Maślanka (1976), Polish Press Catalogues, Polish Media Catalogues, specialist periodicals mentioned above and the Internet portal Wirtualne Media [Virtual Media] were also used to write this dissertation. It is worthwhile to direct our attention especially towards an annual, usually published in July issue of a Press article on teenage media and Wirtualne Media's cyclical reports, which are based on data concerning circulation and sales of particular titles that were made accessible by publishers. The last group of sources may be described as a collection of the most direct Internet messages, created or co-created by the readers of press for teenagers (both traditional and online), especially posts on message boards, discussions lists and various surveys, readership reports, official statements by publishing concerns or statements which are published on the web. There are also American sources, thanks to which a comparison can be drawn between the situation in Poland and the situation in the United States, where the offer of magazines for girls is much wider. The research was conducted on opinion journalism texts from Filipinka's articles from six different years. Using only opinion journalism materials is justified by the thesis' aims, such as the characterisation of the world depicted and the world of values in the magazine. Opinion journalism materials mostly have one theme and as such they are easier to classify, and first and foremost - they disclose editors' intentions in the way they depict various topics, which enables (and facilitates) qualitative analysis. Opinion journalism is also characterised by its close relation with needs and challenges of the time in which a given text is published; this makes it possible to trace changes in the way of depicting subjects by an editing team and to determine which topics are treated as timeless. The analysed issues of Filipinka were selected proportionally (one year for each decade). 1958 was the first selected year (first whole year of the magazine, which was established in the middle of 1957), and 2005 was the last year under analysis (last whole year, before the magazine was suspended in the middle of 2006). In total, 891 texts from 139 selected issues (87 materials from the year 1958, 152 from the year 1968, 215 from the year 1978, 166 from the year 1988, 164 from the year 1998 and 107 from the year 2005) were analysed. The texts are predominantly opinion journalism (34% of all analysed texts), interviews (17%) and columns (15%), but also reportages and historical, biographical and popular science articles. A three-part categorisation key was created for the purposes of this analysis. Themes which were deemed to potentially occur most often and recurring, that is these that allow to characterise the world depicted, world of values and protagonists of Filipinka were used as categories. In the first part of the key, the analysed themes were grouped into five topical areas, such as: 1/ family, 2/ school environment, 3/ work environment, 4/ free time and private life of teenagers, 5/ other themes. A similar division was introduced in the second part of the key (the first problem area is family environment, the second - school environment, the third - work environment), but also a fourth area was established, which was labelled as "universal values". Five traits that allow to characterise protagonists were included in the third part of the key: sex, age, social status, interest and social activity. Particular themes were classified in accordance with the following principle: 1 opinion journalism material = 1 theme (assigning 1 research point for the occurrence of 1 opinion journalism piece which deals with a particular theme). When it comes to the third part of the key, the following rule was established: 1 opinion journalism material = 1 individual or collective protagonist. Each of the protagonist traits mentioned above was analysed and classified, and in case of a non-occurrence of circumstances that allow to recognise a given trait (e.g. a lack of information about protagonist's age or interest) 1 point was assigned in the category "it is hard to tell". In the first part of the key, themes which help to describe the world depicted were classified as positive, negative, neutral and hard to classify. In the second part of the key, which concerned values, themes were additionally divided according to the occurrence of a value, danger or intervention in defence of endangered values. An analogous rule was employed: 1 opinion journalism material = 1 theme = 1 point. After the classification was carried out, a description of analysis' conclusions from chosen materials in accordance with three different approaches was prepared and linear graphs which illustrate how a particular issue's treatment evolved, e.g. the level of editing team's interest in particular themes and changes in the way they were approached, was prepared. The thesis consists of five chapters and an introduction, conclusion, bibliography and an annex. The first three chapters introduce the subject matter, while the next three contain the results of qualitative and quantitative analyses of Filipinka texts from six different years. Chapter 1 - "The circumstances of creation and the evolution of a publishing formula of the magazine Filipinka (an attempt at description and assessment)" - begins with a historical introduction, which discusses the first attempts to introduce on the market a magazine aimed exclusively at young girls (from the end of the 19th century to 1930s) and the circumstances in which Filipinka came into existence. Much attention was devoted to e.g. the social and political situation and factors which affected the decision to prepare a draft of such a press title (political "thaw", national plan of media development, abortion law, change in women's social situation, the development of the teenage market and the teenage subculture). The transformation of Polish press market and its consequences (the liquidation of the Workers' Publishing Cooperative "Prasa-Książka-Ruch" [Press-Book-Newsagent's], the commercialisation of press in Poland, multiple takeovers of Filipinka by various publishing concerns, and finally - the suspension and liquidation of this title) are described in the second part of this chapter.In the second chapter, previous analyses of Filipinka are discussed. A comparison of their results and conclusions seems to be indispensable because of big discrepancies in the magazine's assessment. Analyses were grouped in accordance with differences in assessment of the target group, quality of advice or the influence of transformation on the publishing formula. By employing a juxtaposition of opposites (approval and disapproval), readers' opinion from letters and Internet discussions were also presented. An abstract of prior quantitative and qualitative methods employed in the analyses of Filipinka and a description of the method used in this dissertation are provided in this chapter. The results of the author's own analysis, discussed in accordance with different approaches (in relation to the world depicted, world of values and the characterisation of magazine's protagonists) are presented in Chapters 3-4. Each chapter begins with a description of the categorisation key's structure, followed by a presentation of the results of quantitative analysis and a description of the most often occurring themes and their evolution. Familial relations of the protagonists, their conditions at school and work, free time and private life are discussed in this way in Chapter 3. Analysed themes in Chapter 4 were divided into three categories: 1/ situations which indicate that there are universal values, 2/ about the threats to a particular value, 3/ about the protagonists' involvement to defend the value. It was assessed which values seem to be the most lasting and stable and which are presented as most endangered, also while taking into account the most characteristic changes. The most often occurring types of protagonists are characterised in Chapter 5. The results of calculations concerning each analysis category are displayed on linear graphs. Attachments included in the annex, such as a listing of all 891 opinion journalism texts and categories of the key presented in tables, and examples of analysed opinion journalism materials supplement Chapters 3-5. The results of research confirm the existence of timeless trends in the magazine, that is a constant attitude of Filipinka's editors towards particular themes which do not undergo any evolution. These are, e.g.: the importance of education as a chance for development and independence, encouragement for self-dependence in actions, belief that one person can affect his/her surroundings, striving for women's self-awareness and independence, openness to the needs of a peer group while maintaining the right for independent thinking and expressing a different opinion. Values and postulates connected with a special situation of women are also significant: the magazine encourages them to make informed, independent choices and to have a critical attitude towards social expectations, both when it comes to career choices and educational path, as well as in personal matters; e.g. the choice of a partner, functioning in a peer group or making a decision about sexual initiation. The changes in the way the role of money and success are viewed were deemed to be the most important changes brought about by the political transformation; it turned out that the magazine began to devote more attention to issues such as adequate payment for work, began to suggest various ways to earn money, more and more often dealt with the so-called soft values (self-presentation, careful appearance, openness, communicativeness, well-written resume), which are as important in job searching as knowledge and work experience. In the latest years, an increase in interest in sexuality is visible, but there is no excessive depiction of the issue or an encouragement towards full sexual liberty, which is an argument against many contemporary magazines for teenagers. A declining prestige of family and teachers is visible; the evolution of this attitude is especially conspicuous in case of teachers (practically in each analysed year a different model of teacher's behaviour was predominant). The research confirmed the domination of the so-called positive world, in which despite many dangers and difficult situations, universal moral values eventually triumph. This is a realistic world, in which an individual's impact on the quality of his/her life, health, material resources and personal happiness is especially strongly highlighted. The reader is encouraged to search, talk, negotiate, strive for a compromise and to test various possibilities. The number of opinion journalism texts in which an intervention in defence of values and publications that stress the steadfastness of principles was undertaken or encouraged greatly exceeds the number of texts which concern serious, sometimes hard to prevent dangers to values. Furthermore, two types of editing team's intervention in issues concerning teenagers were observed: 1/ indirect, carried out through suggesting particular solutions exclusively via journalistic texts, 2/ direct - through mediation in conversations or interventions on the spot. The first manner of intervention is more often employed in relation to problems connected with a family home (the editing team is not an intermediary in intra-familial relations), the second - in problems connected with school or work (visits of magazine representatives to particular places). The magazine's special attitude towards socialisation was confirmed. Big focus on individuality in a group was established in analysed texts. It seems that this is one of the most valuable formative ideals of Filipinka, at least because of its direction towards young girls, who often succumb to the pressures of trends and rules imposed upon an individual by a peer group ("a clique"). A critical attitude towards "cliques" appears in practically all years under analysis, and readers are exceptionally often warned about the potentially negative impacts of peer groups. Despite such a high occurrence of topics like independence or the right to the correctly understood self-dependence, Filipinka did not encourage its readers to impose their own principles or values on other people. Not many protagonists of published articles are leaders, forerunners and people of success (though such types also appear and it is their actions that inspire the articles). It seems that the concept of a "strong personality" needs to be rather understood as an adherence to one's own principles, a consistency and determination in actions, and not as domination in a group or creating norms, examples of behaviour and lifestyle models. Especially since - as can be inferred from analyses - most of the protagonists are people of thinly defined interest, not involved in social matters and not performing any significant roles in their peer groups. The thesis ends with statements concerning the future of magazines for teenagers and whether it is possible for a magazine similar to Filipinka to enter the market. It may be assumed that this type of magazine could come into being, but only after fulfilling specified criteria, inter alia: reliable empirical research and recognition of teenagers' readership needs, especially in the scope of ambitious opinion journalism and the readiness of publishers to launch a magazine of a small - at least in the beginning- circulation (with hope that the number of readers will grow with time). There are also other (American) examples of how to combat a decrease in readership, e.g. through a more thorough positioning of titles, engaging teenagers in content creation, a cooperation of parents and tutors or issuing press titles by non-governmental organisations, which do not need to care first and foremost about profit. Examples of contemporary Polish magazines for teenagers, which employ some of the solutions characteristic of Filipinka were also discussed, which is a proof that there is a need for such content. Moreover, attention was directed towards a new trend, which poses a special threat to magazines for teenagers in the traditional form - websites for teenagers, the content of which is similar to the content of the above mentioned press titles. A list of functions that an editing team of a magazine for teenagers can still perform, regardless whether it is published on the Internet (because of costs) or in a paper form, is included in the concluding chapter. Among them are, inter alia: providing an interesting reading and education material, supporting and enriching of the educational process and the development of a young person, promoting young people's creative endeavours or specialist advice. These functions are not performed by either social media or most thematic websites, but they always function in a traditional formula of magazines concerned with educational and social issues, to which Filipinka belongs. The necessity of strengthening these features in media aimed at young people creates an opportunity for a potential return of Filipinka to the press market; this would entail using traditions concerning content and approaches to subjects which were developed through decades of this magazine's existence.