Standardy Rady Europy w zakresie demokracji lokalnej i ich znaczenie w polskim porządku prawnym

Rozprawa składa się z dziesięciu rozdziałów ujętych w trzech częściach dysertacji, wstępu określającego założenia badawcze i zakres pracy, zakończenia, tabeli zawierającej wykaz konwencji Rady Europy z zakresu demokracji lokalnej i ich obowiązywania w państwach członkowskich oraz bibliografii. Podstawowym zadaniem badawczym była analiza prac Rady Europy dążących do harmonizacji prawa regulującego kwestie demokracji lokalnej w państwach członkowskich, jak też właściwych mechanizmów monitorujących i weryfikacyjnych. Wynikiem tych badań jest sformułowanie tezy, iż standardy w zakresie demokracji lokalnej wykształcone pod auspicjami Rady Europy posiadają wymiar materialny oraz instytucjonalny. Te standardy w wymiarze materialnym w znacznej mierze opierają się na zasadach Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego, zaś w wymiarze instytucjonalnym na działalności Kongresu Władz Lokalnych i Regionalnych. Dysertacja dąży do udzielenia odpowiedzi na pytanie jaką rolę Rada Europy odegrała w procesie ustanawiania wspólnych europejskich standardów w zakresie demokracji lokalnej. Celem pracy jest opisanie tych standardów, a także ukazanie ich w kontekście polskiego porządku prawnego. Część Pierwsza rozprawy (Rozdziały I-III) opisuje miejsce standardów w zakresie demokracji lokalnej w prawie międzynarodowym. Pierwszy z rozdziałów, mający wprowadzający charakter, dotyka definicji demokracji lokalnej, prawa do samorządu, społeczności i władz lokalnych w kontekście funkcjonowania administracji publicznej oraz koncepcji międzynarodowego prawa samorządowego. Następnie została omówiona geneza Rady Europy oraz znaczenie demokracji lokalnej w świetle jej celów statutowych. Ostatni rozdział pierwszej części rozprawy opisuje wybrane standardy, tak ujęte w źródłach prawa międzynarodowego, jak też aktach niewiążących. W Części Drugiej (Rozdziały IV-VI) została ukazana szczególna rola „traktatu na rzecz demokracji lokalnej”, czyli EKSL w tworzeniu standardów Rady Europy. Ten fragment rozważań rozpoczyna się od charakterystyki EKSL jako umowy międzynarodowej, wraz z historycznoprawnym opisem włączenia jej do polskiego porządku prawnego. W kolejnym rozdziale podczas omawiania materialnych standardów EKSL znalazł się szereg odniesień do polskiego porządku prawnego, wśród których nie zabrakło także postulatów de lege ferenda. Zasady ujęte w tej umowie międzynarodowej zostały podzielone na trzy grupy (standardy samorządności i pomocniczości; standardy organizacyjne; standardy dotyczące samodzielności finansowej, proporcjonalności kontroli i statusu przedstawicieli) i w ramach nich omówione. Ostatni rozdział tej części dotyczy Protokołu Dodatkowego do EKSL w zakresie prawa do udziału w sprawach władz lokalnych.Status prawny oraz organizacja Kongresu Władz Lokalnych oraz Regionalnych Rady Europy, czyli „strażnika standardów dotyczących demokracji lokalnej” jest przedmiotem Części Trzeciej rozprawy (Rozdziały VII-X). Na początku tej części rozważań zostały omówione geneza i powstanie Kongresu, jak również cele jego funkcjonowania. W kolejnym rozdziale poruszono zagadnienia składu oraz organizacji tego organu doradczego Rady Europy, a w następnym jego relacje i działania zewnętrze, w tym procedury monitoringowe oraz misje obserwacji wyborów. Ostatni rozdział opisuje rolę Kongresu w upowszechnianiu standardów Rady Europy dotyczących demokracji lokalnej. Rozprawa zwieńczona jest zakończeniem, w którym podsumowane są wyniki przeprowadzonych badań oraz rekomendacje de lege ferenda. Głównym wnioskiem wynikającym z przedmiotowej pracy jest stwierdzenie, iż standardami Rady Europy w zakresie demokracji lokalnej są nie tylko wzorcowe modele materialnych rozwiązań dotyczących działalności samorządów w państwach członkowskich, ale także funkcjonowanie w ramach systemu instytucjonalnego tej organizacji międzynarodowej organu przedstawicielskiego społeczności lokalnych i regionalnych wraz z właściwymi mu mechanizmami oddziałującymi na stan demokracji lokalnej w Europie.

The dissertation consists of ten chapters grouped in three parts, an introduction presenting research assumptions and the scope of the work, conclusion, a table listing the Council of Europe (CoE) conventions concerning local democracy and their application in the Member States and the bibliography. The main research task was to analyze the work of the CoE aiming to harmonize the law regulating issues of local democracy in the Member States as well as appropriate monitoring and verification mechanisms. The study leads to a formulation of the thesis that local democracy standards established under the auspices of the CoE have substantive and institutional aspects. In substantive terms, these standards are based to a large extent on the principles of the European Charter of Local Self-Government (ECLSG), while at the institutional level, they are based on the activity of the Congress of Local and Regional Authorities. The dissertation aims to answer the question what role has the CoE played in the process of establishing common European standards regarding local democracy. The objective of the work is to describe these standards and present them in the context of the Polish legal order. Part One of the dissertation (Chapters I-III) describes the position of the local democracy standards in international law. The first chapter has an introductory character, analyzing definitions of local democracy, right to self-government, local communities and authorities in the context of public administration organization and the concept of international local government law. Then, the origin of the CoE is discussed and the importance of local democracy in the perspective of its statutory aims. The last chapter of Part One of the dissertation describes selected standards, both included in sources of international law and in soft law. Part Two (Chapters IV-VI) shows the special role of the “treaty for local democracy” (the ECLSG) in the development of standards of the CoE. This part of the study starts from an overview of the ECLSG as an international agreement, with a historical and legal description of how it was incorporated in the Polish legal order. The next chapter, which discusses substantive standards of the ECLSG, includes a number of references to the Polish legal order, also with de lege ferenda postulates. The principles included in this international treaty have been divided into three groups (standards of self-governance and subsidiarity; organizational standards; standards for financial autonomy, proportionality of supervision and status of representatives) and discussed in turn. The last chapter in this part is about the Additional Protocol to the ECLSG on the right to participate in the affairs of a local authority. The legal status and organization of the Congress of Local and Regional Authorities as the “guardian of local democracy standards” is the theme of Part Three of the dissertation (Chapters VII-X). At the beginning of this part of the study, the origins and establishment of the Congress are discussed as well as its operational objectives. The next chapter first presents the issues of the composition and organization of this advisory body, and then its external relations and activities, including monitoring procedures and election observation. The last chapter describes the role of the Congress in disseminating the CoE local democracy standards. The dissertation ends with a conclusion which presents a summary of the findings and de lege ferenda recommendations. The main conclusion derived from the work is the observation that the CoE local democracy standards are not only exemplary models of substantive solutions for the activity of local governments in the Member States but also the operation (within the institutional system of this international organization) of a body representing local and regional communities with its proper mechanisms influencing the state of local democracy in Europe.