Od bezrobocia do pracy niskopłatnej. Położenie i strategie radzenia sobie na peryferyjnym rynku pracy w Polsce

Tematem niniejszej rozprawy jest położenie i strategie radzenia sobie (coping strategies) wśród wybranych kategorii pracujących, zarobkujących na peryferyjnym rynku pracy w Polsce. Są to: (1) pracownicy zatrudnieni w różnych branżach, na ogół wykonujący prace fizyczne, w różnym wymiarze czasu pracy, dla których charakterystyczne jest doświadczanie ubóstwa; (2) osoby zarejestrowane w urzędach pracy jako bezrobotni; (3) nisko opłacani pracownicy zatrudnieni w sektorze usługowym, w branży call center na stanowiskach konsultantów telefonicznych i menedżmentu najniższego szczebla. Wyróżnione grupy pracujących reprezentują, do pewnego stopnia, dzisiejszą zróżnicowaną siłę roboczą, a także uosabiają problemy, jakich doświadcza znaczna część klasy pracującej. Powyższa praca jest oparta na jakościowych badaniach terenowych, które były prowadzone w latach 2013-2016 w Radomiu, Toruniu i Warszawie, a kontekstem dla prezentowanych wyników badań są między innymi: zakończona transformacja systemowa, członkostwo Polski w Unii Europejskiej oraz doświadczanie przez polskie społeczeństwo skutków ogólnoświatowego kryzysu finansowego z lat 2007-2009. Rozprawa wpisuje się w nurt badań, których celem jest koncentracja na perspektywie pracowniczej, a zarazem oddolnej i codziennej. Inspiracją do analizy zebranego materiału badawczego jest marksizm oraz koncepcje odnoszące się do ludzkiego sprawstwa i strategii, jakie ludzie w swoim życiu stosują. Do analizy włączam różnego rodzaju prace wykonywane przez pracowników i bezrobotnych: pracę najemną na formalnym i nieformalnym rynku pracy, pracę nienajemną oraz prace świadczone w ramach kursów i staży, oferowane przez instytucje i organizacje trzeciego sektora zajmujące się bezrobotnymi i osobami doświadczającymi ubóstwa.

The subject of this dissertation is the condition and coping strategies among selected categories of working people on the peripheral labour market in Poland. These people include: (1) workers employed in different types industries, usually performing manual work, with various working hours, for whom experiencing poverty is characteristic; (2) persons registered in Public Employment Services as unemployed; (3) low-paid employees in the service sector, in the call center industry (telephone consultants and the lowest-level management). These groups represent, to some extent, diversity of the contemporary Polish working class and problems experienced by many of them. The dissertation is based on qualitative field research conducted between 2013-2016 in Radom, Toruń and Warsaw. The social context for the presented problems is influenced by: completed system transformation in Poland, Poland's membership in the European Union and experiencing by the society the effects of the global financial crisis of 2007-2009. The dissertation adds to the stream of research, the aim of which is to focus on the workers' perspective, which is bottom-up and everyday. The analysis of the collected research material is inspired by Marxist theory and the concepts related to human agency and strategies that people undertake in their lives. I analyse various types of work performed by employees and the unemployed: waged work on the formal and informal labor market, unwaged work and work provided as part of courses and internships offered by institutions and organizations of the third sector dealing with the unemployed and people experiencing poverty.