Käske tuo kävelevä matto pois edestäni! Haukkumasanat Tähtien sota -elokuvien puolan- ja suomenkielisissä tekstityksissä

Tematem niniejszej pracy są obelgi w polskich i fińskich napisach do serii Gwiezdne Wojny. Materiał badawczy składa się z obelg, które zostały zebrane z siedmiu filmów z tej serii. Hipotezą jest, że w obu tłumaczeniach najczęściej zastosowano kondensację, w wyniku czego duża część obelg z tekstu źródłowego została pominięta. Zakłada się również, że jedynie niewielka część znaczenia obelg została zachowana w napisach. Ponadto przyjmuje się, że tłumaczenia te są dość podobne do siebie. W pracy najpierw omówiona jest literatura teoretyczna dotycząca obelg i przekleństw, ogólnych cech tłumaczenia audiowizualnego oraz strategii tłumaczeniowych stosowanych w tłumaczeniu audiowizualnym. Następnie przedstawione zostaną metody stosowane w analizie, czyli jakościowa i ilościowa analizy materiału, klasyfikacja oraz strategia badawcza polegająca na porównywaniu. Kolejno omówione zostaną ogólne cechy materiału badawczego. Następnie przeanalizowane zostaną tłumaczenia wybranych obelg w napisach w języku polskim i fińskim, klasyfikując je według strategii tłumaczeniowych. Dodatkowo sprawdzona zostanie ilość znaczenia oryginalnych obelg, która została zachowana w napisach. Na koniec oba tłumaczenia zostaną porównane oraz przedstawione zostanie podsumowanie badania. Wyniki częściowo potwierdzają hipotezę. Z pracy wynika, że rozkład strategii tłumaczeniowych w obu tłumaczeniach jest dość podobny. Jednakże w napisach w języku polskim i fińskim najczęściej stosowaną strategią okazał się transfer, a nie kondensacja. Założenie dotyczące zachowanego znaczenia okazało się również błędne, ponieważ w obu wersjach zachowano około 80% oryginalnego znaczenia.

The subject of this study is the translation of insults in the Polish and Finnish subtitles of the Star Wars films. The material consists of insults collected from seven Star Wars movies. The hypothesis is that both translations involved significant condensation, which means that a large portion of the insults from the source text is missing. It is also assumed that only a small amount of the meaning of the insults is retained in the subtitles. Additionally, the initial assumption is that the translations are quite similar to each other. The study first discusses theoretical literature on insults and curse words, the general characteristics of audiovisual translation, and translation strategies in AV translation. Secondly, the methods applied in the analysis are presented, including qualitative and quantitative analyses of the material, classification, and a comparative research strategy. After that, the general characteristics of the material are described. Next, the translations of the selected insults and Finnish subtitles are analyzed separately, classifying them according to translation strategies. In addition, it is examined how much of the original meaning of the insults is retained in the subtitles. Finally, the translations are compared to each other, and a summary of the research is provided. The results partially confirm the hypothesis. The study shows that the distribution of translation strategies in both translations is quite similar. However, the most commonly used strategy in both the Polish and Finnish subtitles is transfer, not condensation. The initial assumption regarding the retained meaning is also incorrect, as approximately 80% of the original meaning was preserved in both versions.

Tämän tutkimuksen aiheena ovat haukkumasanat Tähtien sota -elokuvien puolan- ja suomenkielisissä tekstityksissä. Aineisto koostuu haukkumasanoista, jotka on poimittu seitsemästä Tähtien sota -elokuvasta. Hypoteesina on, että molemmissa käännöksissä tiivistettiin paljon, eli käytettiin kondensaatiota ja siksi niistä puuttuu iso osa lähdetekstin haukkumasanoista. Oletetaan myöskin, että vain pieni määrä haukkumasanojen merkityksestä jää tekstityksiin. Lisäksi lähtöoletuksena on, että käännökset ovat melko samanlaisia keskenään. Tutkielmassa ensimmäiseksi kirjoitetaan teoriakirjallisuudesta haukkuma- ja kirosanoista, audiovisuaalisen kääntämisen yleispiirteistä ja käännösstrategioista AV-kääntämisessä. Toiseksi esitetään analyysissa sovellettavia menetelmiä, eli kvalitatiivista ja kvantitatiivista aineiston analyyseja, luokittelua ja vertailevaa tutkimusstrategiaa. Sen jälkeen kerrotaan aineiston yleispiirteistä. Sitten analysoidaan poimittujen haukkumasanojen käännöksiä puolan- ja suomenkielisissä tekstityksissä erikseen luokitellen niitä käännösstrategioihin. Sen lisäksi tarkistetaan, kuinka paljon alkuperäisten haukkumasanojen merkityksestä jää tekstityksiin. Lopuksi vertaillaan käännöksiä toisiinsa ja tehdään yhteenveto tutkimuksesta. Tulokset ovat osittain hypoteesin mukaisia. Tutkimuksesta on käynyt ilmi, että käännösstrategioiden jakauma molemmissa käännöksissä on melko samanlainen. Kuitenkin sekä puolan- että suomenkielisissä tekstityksissä eniten käytettynä strategiana on siirto, ei kondensaatio. Lähtöoletus säilyneestä merkityksestä on myöskin väärä, sillä molemmissa versioissa säilytettiin noin 80 % alkuperäisestä merkityksestä.