Młodzież w walce o niepodległość i granice państwa polskiego w latach 1914 – 1921

Praca porusza tematykę zaangażowania militarnego młodzieży w szczególnym dla Polaków okresie historycznym walki o niepodległość i granice państwa polskiego w latach 1914 - 1921. W oparciu o dokumenty archiwalne, prasę oraz wspomnienia uczestników wydarzeń przeanalizowana została zmiana podejścia społeczeństwa do służby wojskowej młodych żołnierzy oraz skala tego zjawiska. Zbadano również stosunek doń czynników wojskowych, które podczas I wojny światowej w oficjalnym przekazie nie zgadzały się na werbunek nieletnich, nieoficjalnie natomiast tolerowały go ze względu na niedostateczny napływ starszych ochotników. W niepodległym państwie polskim podejście to zmieniło się – sytuacja walki z niemal wszystkimi sąsiadami wymusiła nadzwyczajne działania i we Lwowie w 1918 r. oraz całym kraju w 1920 r. pojawiły się apele o zaciąg ochotniczy młodzieży. Procentowo zjawisko młodocianych żołnierzy przybrało największy wymiar w Legionach Polskich, a liczbowo w czasie obrony polskiej niepodległości w zmaganiach z wojskami bolszewickimi. W kulturze i powszechnej świadomości największe znaczenie zostało przypisane młodzieży broniącej Lwowa w wojnie polsko-ukraińskiej w 1918 r. Jednym z owoców tego zainteresowania była legenda Orląt, tworząca się zarówno oddolnie, jak też celowo rozwijana wokół konkretnych postaci w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Oprócz obrońców Lwowa zrodziła się ona także wokół żołnierzy Armii Ochotniczej jako formacji zbrojnej oraz wokół osób takich jak oficer Legionów Leopold Lis – Kula. Dzięki polityce państwa legenda ta przetrwała trudne czasy komunizmu w Polsce i jest obecna do dzisiaj. Kreowanie wzorców postaw patriotycznych dla młodzieży leżało zarówno w interesie II Rzeczpospolitej, jak też polityków zabiegających o swoją popularność i władzę w kraju, takich jak Józef Piłsudski czy Józef Haller. Walka o umysły młodego pokolenia między obozem piłsudczykowskim a endecją przyniosła w konsekwencji wzmożenie twórczości pamiętnikarskiej i wspomnieniowej, do której zachęcano weteranów walk. Źródła napisane ręką młodych żołnierzy wskazują na ich cechy szczególne w wojsku, takie jak ciekawskość, pomysłowość, brawura, wrażliwość czy problemy z fizycznością. Wspomnienia, ukazujące specyfikę życia codziennego na froncie i na jego zapleczu, dopełniają obraz młodego pokolenia doby walki o niepodległość i granice państwa polskiego. Wszystkie powyższe zagadnienia przedstawione zostały w pięciu rozdziałach ułożonych w porządku chronologiczno-tematycznym.

The work deals with the subject of military involvement of young soldiers in the historical period of the struggle for independence and the borders of the Polish state in the years 1914-1921. Based on archival documents, the press and the memories of event participants, the changes in the society's approach to military service of young soldiers and the scale of this phenomenon were analyzed. The attitude of military factors towards it was also examined, which during I world war in the official message did not agree to the recruitment of minors, but unofficially tolerated it due to the insufficient influx of older volunteers. In the independent Polish state, this approach changed - the situation of the fight against almost all neighbors forced extraordinary actions and in Lviv in 1918 and the whole country in 1920 there were appeals for volunteer recruitment of young people. As a percentage, this phenomenon of young soldiers took on the largest dimension in the Polish Legions, and in numbers during the defense of Polish independence in the struggle with the Bolshevik army. In culture and public consciousness, the greatest importance was attached to the youth defending Lviv in the Polish-Ukrainian war in 1918. One of the fruits of this interest was the legend of the Eaglets, created both from the bottom up and deliberately developed around specific figures in the interwar period. In addition to the defenders of Lviv, it was also born around the soldiers of the Volunteer Army as an armed formation and around people such as Polish Legions officer Leopold Lis - Kula. Thanks to the state policy, this legend survived the difficult times of communism in Poland and is still present today. Creating models of patriotic attitudes for young people was in the interest of both the reborn Polish state and politicians striving for their popularity and power in the country, such as Józef Piłsudski or Józef Haller. The fight for the minds of the young generation between the Piłsudski camp and the National Democratic Party resulted in an increase of memoirs, to which combat veterans were encouraged. Sources written by young soldiers indicate their special features in the military, such as curiosity, creativity, bravado, sensitivity and physical problems. The memories, showing the specificity of everyday life on the frontline and behind it, complete the picture of the young generation of the era of the struggle for independence and the borders of the Polish state. All of the above issues are presented in five chapters arranged in chronological and thematic order.