Różnica klasowa: symboliczna, wyobrażeniowa i realna

Sposób istnienia klas społecznych jest ściśle związany z reprezentacją. W tekście przyglądam się reprezentacji różnicy klasowej z perspektywy psychoanalitycznej, wykorzystując pojęcie rejestru symbolicznego, wyobrażeniowego i realnego wprowadzone przez Jacquesa Lacana. Pojęcia te pozwalają odróżnić rozmaite wymiary reprezentacji (przede wszystkim wymiar symboliczny i wyobrażeniowy), a także stawiają kwestię aporetyczności wszelkiej reprezentacji (dzięki pojęciu rejestru realnego). Wymiar symboliczny związany jest z tworzeniem grupy (inkluzją i ekskluzją) i wskazuje na normatywny charakter klasowych identyfikacji. Z wymiarem wyobrażeniowym powiązane są ucieleśnione obrazy siebie i innych, napędzane przez dynamikę zazdrości i resentymentu. Wymiar realny zaś jest wprowadzany przez metafory obiektów utraconych i traumatycznej międzyklasowej przemocy. Do zilustrowania analiz trzech rejestrów wykorzystuję rozmaite materiały wizualne i teksty literackie pochodzące z różnych momentów historycznych kapitalistycznej formacji społecznej. W podsumowującej części tekstu opisuję powiązanie trzech rejestrów na przykładzie fragmentu narracji biograficznej robotnika. W zakończeniu podejmuję problem współczesnej nieprzejrzystości relacji klasowych, nie interpretuję go jednak jako wskaźnika „śmierci klas”, ale jako historyczny moment dezartykulacji różnicy klasowej.