System dozoru elektronicznego w Polsce: analiza wniosków odrzuconych przez sądy penitencjarne

System dozoru elektronicznego został wprowadzony do polskiego systemu prawnego w 2007 roku jako alternatywa dla wykonywania krótkoterminowej kary pozbawienia wolności. Choć początkowo wprowadzono go w formie testowej, na ściśle określony czas, rozwiązanie to przyjęło się i w efekcie na stałe włączono go do polskich regulacji prawnych. Z biegiem lat, przepisy dotyczące systemu dozoru elektronicznego doczekały się kolejnych nowelizacji. Dotyczyły one między innymi podwyższenia progu kary, jaką można odbyć w warunkach wolnościowych, oraz nadania komisji penitencjarnej uprawnień do orzekania w sprawie dozoru, które do tej pory posiadał jedynie sąd. Uzyskanie zgody na możliwość odbycia kary w SDE, wymaga spełnienia przez skazanych ściśle określonych wymagań. Część z nich dotyczy bezpośrednio osoby, druga stanowi warunki zależne od czynników lub osób trzecich, a więc pozostających poza kontrolą skazanego. Wśród nich wyróżnia się brak zgody rodziny oraz nieodpowiednie warunki mieszkaniowe. Poniższa praca przedstawia wyniki badań aktowych spraw z lat 2020-2023 z warszawskich sądów okręgowych na Woli i Pradze Południe, które zakończyły się decyzją odmowną w sprawie o SDE. Na podstawie materiału badawczego uzyskano zarówno dane ilościowe i jakościowe, pozwalające na scharakteryzowanie osób ubiegających się o dozór oraz przedstawiono sposób rozpatrywania przez sądy napływających wniosków. Analiza skupia się przede wszystkim na niespełnionych przesłankach zewnętrznych, niezależnych od skazanych, mających znaczenie dla ostatecznej decyzji sądu. Na jej podstawie wykazano, że mimo ich wystąpienia, finalnie o stwierdzeniu przez sąd braku możliwości wykonania kary w systemie dozoru zadecydowały czynniki związane bezpośrednio z osobą skazanego. Przesłanki zewnętrzne nie przesądziły o rozstrzygnięciu żadnej sprawy, stanowiąc jedynie czynniki dodatkowe, do których sądy obligatoryjnie odwoływały się w orzeczeniach.

The electronic monitoring system was introduced into the Polish legal system in 2007 as an alternative to short-term imprisonment. Although it was initially introduced in a test form for a strictly defined period of time, this solution was accepted and, as a result, it was permanently incorporated into Polish legal regulations. Over the years, the regulations regarding the electronic surveillance system have been subject to further amendments. They concerned, among others, increasing the threshold of the penalty that can be served in prison and giving the penitentiary commission the power to rule on supervision, which until now only the court had. Obtaining consent to serve a sentence in SDE requires convicts to meet strictly defined requirements. Some of them directly concern the person, the other are conditions dependent on factors or third parties, and therefore beyond the control of the convict. These include lack of family consent and inadequate housing conditions. The following work presents the results of file research of cases from 2020-2023 from the Warsaw district courts in Wola and Praga Południe, which ended with a negative decision in the SDE case. Based on the research material, both quantitative and qualitative data were obtained, allowing for the characterization of persons applying for supervision, and the method of considering incoming applications by the courts was presented. The analysis focuses primarily on unfulfilled external premises, independent of the convicts, which are important for the court's final decision. On its basis, it was shown that despite their occurrence, the court's final finding that it was impossible to execute the sentence in the supervision system was determined by factors directly related to the person of the convict. External premises did not determine the outcome of any case, they were only additional factors to which the courts obligatorily referred in their judgments.