Wpływ warunków hydromorfologicznych i cech fizyczno-chemicznych wody na strukturę makrobezkręgowców w dopływach dolnej Wkry

Cechy biologiczne stanowią istotny wskaźnik jakości wód oraz funkcjonowania ekosystemów rzecznych, integrujący informacje o wpływie czynników, takich jak zanieczyszczenia chemiczne, zmiany hydromorfologiczne czy działalność człowieka, na stan tych systemów. Celem pracy była identyfikacja elementów środowiskowych wpływających na różnorodność gatunkową makrobezkręgowców wodnych w rzekach nizinnych, zastosowanie metody miniSASS do oceny jakości wody oraz określenie jej przydatności w warunkach polskich. Materiał empiryczny pozyskano w czerwcu 2024 roku w wyniku pomiarów terenowych w 17 odcinkach cieków zlewni dolnej Wkry. Ocenę oparto na określeniu stopnia naturalności wybranych rzek (metoda HIR), oznaczeniach wybranych cech fizyczno-chemicznych wody oraz identyfikacji gatunków makrobezkręgowców (metoda miniSASS). Wyniki wskazały, iż występowanie poszczególnych grup makrobezkręgowców było głównie determinowane lokalnymi warunkami siedliskowymi, co potwierdziła analiza głównych składowych (PCA) oraz analiza skupień (metoda grupowania Warda). Z analizy skupień wydzielono trzy grupy punktów pomiarowych; pierwsza charakteryzująca najlepsze warunki rozwoju biologicznego, odznaczała się stosunkowo najwyższą klasą stanu hydromorfologicznego, niewielkimi przekształceniami antropogenicznymi koryta rzeki oraz liczną i zróżnicowaną strukturą roślinności oraz materiału dennego. Grupa cieków, w której różnorodność gatunkowa makrobezkręgowców była niewielka, pokrywała się natomiast ze znacznym przekształceniem antropogenicznym koryta i terenów nadbrzeżnych, brakiem lub niewielką ilością roślinności wodnej oraz przewagą mułu w materiale koryta. Analiza PCA pozwoliła na wyznaczenie głównych składowych określających zależności pomiędzy mierzonymi zmiennymi. Pierwsza składowa (PC1) była powiązana z czynnikami siedliskowymi i biologicznymi, podczas gdy druga (PC2) odzwierciedlała fizyczno-chemiczne parametry wody, również podkreślając dominującą rolę kluczowych zmiennych środowiskowych w kształtowaniu struktury makrobezkręgowców i wyników metody miniSASS. Metoda miniSASS, choć ma swoje ograniczenia, może być wykorzystana jako uproszczone narzędzie oceny jakości wody na podstawie identyfikacji makrobezkręgowców. Stanowi ona prosty i dostępny sposób monitorowania stanu wód, co jest istotnym elementem ochrony ekosystemów wodnych.