Kontrola konstytucyjności prawa. Model polski i szwedzki

Ogólnym obszarem omawianym przeze mnie w pracy jest kontrola konstytucyjności prawa, która jest jednym z czynników wpływających na demokracje konstytucyjne, ale również mającym wpływ na istnienie konstytucjonalizmu w danym kraju. Demokracje konstytucyjne pociągają za sobą szczególne przywiązanie do zasad demokracji, praworządności, trójpodziału władzy tak, aby były szczególnie chronione prawa i wolności obywateli. Konstytucyjność prawa rozumiana w szerokim znaczeniu jako zgodność wszystkich aktów prawnych i działań organów państwowych z konstytucją, ale również stanowiąca gwarancje dla poszanowania i respektowania praw i wolności człowieka. W większości państw demokratycznych istnieją mechanizmy kontroli konstytucyjności prawa. Są one zróżnicowane i przedstawiają różne modele kontroli zgodności prawa z ustawami zasadniczymi, tj. model scentralizowany, którego zwolennikiem był przede wszystkim Hans Kelsen i model zdecentralizowany, dzielony pomiędzy różne organy państwowe, który był bliższy Carlowi Szmittowi. W omawianej pracy skupiłam się na porównaniu dwóch systemów kontroli konstytucyjności prawa w demokracjach konstytucyjnych na przykładach Polski i Szwecji. W pracy dokonałam analizy głównie trzech istotnych aspektów dotyczących powyższej tematyki. Pierwszym była charakterystyka aktów prawnych poddawanych kontroli przez obydwa kraje. Drugim było omówienie dwóch różnych modeli kontroli konstytucyjności prawa i organów odpowiedzialnych za ich weryfikacje i nadzór. Trzecim była ochrona i wzmocnienie konstytucjonalizmu w celu realizacji konstytucyjności prawa w obu krajach, w Polsce i Szwecji. Przedstawione w pracy materiały poruszają szereg problemów na jakie narażone są demokracje konstytucyjne o różnych systemach prawnych we współczesnym świecie. Wzajemnie oddziałującą na siebie relację między prawem a polityką. Relację, którą cechują odmienne ideały demokracji. Przedstawiono różnice krajów w odniesieniu do demokracji i różnych typów ustawodawstwa w zakresie zmian konstytucyjnych. Czytelnik pozostaje z dylematem, czy rzeczywiście centralny organ, jakim jest bez wątpienia Trybunał Konstytucyjny jest niezawodnym organem kontroli konstytucyjności bądź niekonstytucyjności porządków prawnych? Czy też system zdecentralizowany tzw. rozproszony kontroli konstytucyjności prawa, jakiego przedstawicielem jest Szwecja, stanowi równorzędną i sprawiedliwą gwarancję ochrony praw i wolności obywateli. W całej rozprawie omówiono także jakie rzeczywiste czynniki mają wpływ na istnienie demokracji i konstytucyjności prawa bez istnienia, których nie możemy mówić o konstytucjonalizmie.

The following work contains an analysis of the issue of constitutional review of legal provisions in various legal systems, such as Poland and Sweden. Ordinary law is subject to review of constitutionality through two different models of review of the constitutionality of law. Each of them is characterized by its own specificity, which protects human and citizen rights and freedoms in various ways. The comparison of two different models of control over the constitutionality of law, i.e. the centralized and decentralized models, constitutes a dilemma for effectively securing the guarantee of human rights and freedoms for constitutionalism and constitutional democracies. The concept of judicial review of the constitutionality of law is defined, but also the model of dispersed review of the constitutionality of law currently used in Sweden is presented. The main emphasis was placed on the legal aspect of the above models, although the work also describes the political discussion initiated by two outstanding lawyers, Hans Kelsen and Carl Schmitt, which continues to this day. The work shows that both models of reviewing the constitutionality of law represent different concepts of approach to examining the constitutionality of law, and each of them has its own unique features. The Polish model, more formalized and centralized, ensures coherent protection of the Constitution, but unfortunately, as recent times have shown, it is susceptible to politicization, while the Swedish model, decentralized and more flexible, avoids this risk, but may lead to a lack of uniformity in both case law and the application of the Constitution. Different models of control over the constitutionality of law present different attitudes towards constitutionalism, which is often associated with the rule of law, separation of powers, but also as the idea of limiting the power of the majority in order to prevent abuse of political power to maintain democracy. The following work is a balance of constructive differences between two models of control over the constitutionality of law in two constitutional democracies, which may contribute to strengthening constitutionalism in modern times.