Rola inteligentnego gatekeepigu w zapewnianiu dostępu do informacji

Głównym celem pracy jest przedstawienie problemu tzw. inteligentnego gatekeepingu w Internecie i określenie poziomu świadomości jego użytkowników w zakresie procesów związanych z personalizacją treści w sieci, która odbywa się m.in. poprzez wykorzystanie algorytmów. Przegląd literatury naukowej wskazał, że tematyka dotycząca algorytmów jest bardzo obszernie badana, a wzrost publikacji z roku na rok jest coraz większy. Istnieje natomiast dość spora luka w zakresie analizy tematu w kontekście społecznym, zwłaszcza z punktu widzenia jednostki - użytkownika. Badania eksplorujące ten obszar występują w znikomej ilości, a dodatkowo spora część z nich pochodzi sprzed dekady co przy tak dynamicznie ewoluującej tematyce szybko dezaktualizuje wiele z uzyskanych wyników. W związku z tym, cel określony na początku osiągnięto poprzez obszerną, krytyczną analizę piśmiennictwa naukowego, której dokonano w rozdziale pierwszym. W drugim rozdziale podjęto zagadnienia związane z regulacjami prawnymi w ostatnich latach, jak również przedstawiono w nim takie zjawiska społeczne jak na przykład danetyzacja. W rozdziale trzecim została zawarta część badawcza, na którą składały się dwa badania jakościowe: badania dzienniczkowe oraz wywiady indywidualne. Badanie dzienniczkowe pozwoliło na poznanie w jaki sposób użytkownicy poruszają się na co dzień po Internecie oraz czy i gdzie identyfikują procesy oraz mechanizmy związane z algorytmami personalizującymi. Wywiady indywidualne uporządkowały wiedzę z poprzedniej części, dały przestrzeń na zadanie pytań pogłębiających oraz ustalenie znajomości m.in. takich zjawisk jak bańka filtrująca czy też tego, co według badanych wchodzi w skład kompetencji algorytmicznych. Wyniki badań wskazują, że użytkownicy są w stanie zidentyfikować wiele procesów personalizujących treści, z którymi stykają się na co dzień w przestrzeni cyfrowej. Wciąż jednak występują braki dotyczące wiedzy z zakresu gdzie można pozyskać informacje na temat algorytmów wykorzystywanych na przykład w mediach społecznościowych czy też jak realnie dbać o swój ślad cyfrowy. W badaniach nie wykazano jednoznacznie negatywnego lub pozytywnego nastawienia użytkowników do technologii wykorzystujących algorytmy personalizujące. Ich wypowiedzi były zniuansowane, a pozyskanie odpowiedzi bardziej ukierunkowanych musiałoby się wiązać na przykład z osadzeniem badania w konkretnym kontekście.

The main purpose of this thesis is to present the problem of so-called intelligent gatekeeping on the Internet and to determine the level of awareness of its users about the processes related to personalization of online content, which is carried out through the use of algorithms, among other things. The review of the scientific literature indicated that the subject of algorithms has been studied extensively, and the growth of publications is increasing each year. However, there is quite a significant gap in the analysis of the topic in a social context, especially from the point of view of the individual user. Studies that explore this area are scarce and, further, a good portion of them date back to a decade ago which, considering this rapidly-evolving topic, quickly makes many of the obtained results outdated. Therefore, the purpose stated at the beginning was achieved through an extensive critical analysis of the scientific literature, which was conducted in the first chapter. The second chapter addresses issues related to legal regulations in recent years, as well as introduces for example such social phenomena as danetization The third chapter contained the research part consisting of two qualitative studies: diary studies and individual interviews. The diary study provided insight into how users navigate the Internet on a daily basis and whether and where they identify processes and mechanisms related to personalization algorithms. The individual interviews structured the knowledge from the previous part and gave space to ask in-depth questions and establish level of understanding of such phenomena as the filter bubble or what, according to the respondents, is considered to be a part of algorithmic literacy, among others. The results of both qualitative studies indicate that users are able to identify many of the content personalization processes they encounter daily in the digital space. On the other hand, there are still gaps in knowledge regarding where to get information about algorithms used for example in social media, or how to actually take care of one's digital footprint. The study did not prove explicitly negative or positive attitudes of users towards technologies using personalization algorithms. Their statements were nuanced, and obtaining more specific responses would have to involve, for instance, setting the survey in a specific context.