Economic analysis of human rights in post-socialist countries

W ostatnich latach, wraz z intensyfikacją badań z zakresu ekonomii instytucjonalnej, a w szczególności ekonomii konstytucyjnej i ekonomicznej analizy prawa, zagadnienia związane z ochroną praw człowieka stały się przedmiotem badań ekonomicznych. Ekonomiczna analiza praw człowieka jest tematem obecnym w literaturze zarówno ekonomicznej jak i prawniczej. Badania koncentrują się na szeregu zagadnień, między innymi na wpływie ochrony praw człowieka na wzrost gospodarczy, na determinantach określonego zakresu ochrony praw w wybranych państwach oraz na relacji pomiędzy prawami de iure (tj. określonymi w przepisach prawnych poszczególnych państw, w szczególności w ich konstytucjach) i prawami de facto (rzeczywistą ochroną praw). Moja rozprawa wpisuje się w dyskusję na temat wpływu różnych kategorii praw człowieka na gospodarkę i społeczeństwo. Zawiera kompleksową analizę efektów i determinant ochrony praw człowieka w krajach postsocjalistycznych. W ramach grupy państw postsocjalistycznych uwzględniłam kraje Europy Środkowowschodniej1 , kraje byłej Jugosławii2 oraz kraje powstałe po rozpadzie Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich3 . Rozprawa składa się z czterech artykułów naukowych poświęconych tematyce społeczno ekonomicznych skutków i determinant ochrony praw człowieka w krajach postsocjalistycznych. Pierwszy artykuł jest poświęcony analizie wpływu rożnych kategorii praw człowieka na poziom bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Drugi dotyczy wpływu standardów ochrony praw człowieka na deklarowany poziom zadowolenia z życia mieszkańców krajów postsocjalistycznych. Trzeci artykuł prezentuje determinanty ochrony praw i wolności obywatelskich w krajach postsocjalistycznych. Ostatni artykuł łączy obie perspektywy i udziela odpowiedzi na pytanie o kierunek przyczynowości: czy to prawa i wolności obywatelskie wpływają na wzrost gospodarczy, czy też to wzrost gospodarczy wpływa na ugruntowanie się stabilnego systemu praw i wolności obywatelskich. Pierwszy artykuł zatytułowany “Human rights protection and foreign direct investment: The case of post‐socialist countries” i opublikowany w Economics of Transition and Institutional Change dotyczy analizy wpływu poziomu respektowania praw człowieka de facto w danym kraju na poziom bezpośrednich inwestycji zagranicznych (foreign direct investment - FDI) w tym kraju. Innowacyjny 1 Albania, Bułgaria, Republika Czeska, Węgry, Polska, Rumunia, Słowacja 2 Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Czarnogóra, Macedonia, Serbia, Słowenia 3 Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Estonia, Gruzja, Kazachstan, Kirgistan, Litwa, Łotwa, Mołdawia, Rosja, Tadżykistan, Turkmenistan, Ukraina, Uzbekistan 2 charakter badania wynika z kilku kwestii związanych z dodaniem komponentu przestrzennego do modelu wyjaśniającego wpływ standardów ochrony praw na poziom FDI. Założyłam, że skłonność inwestora do zainwestowania środków w danym kraju nie jest zależna jedynie od poziomu ochrony praw człowieka w tym kraju, ale również od poziomu, który jest obserwowany w krajach sąsiadujących. W badaniu dokonałam kompleksowej teoretycznej analizy potencjalnych mechanizmów przestrzennego oddziaływania standardów ochrony praw człowieka na poziom FDI. Zastosowanie podejścia empirycznego opartego na modelowaniu przestrzennym pozwoliło na zidentyfikowanie zjawiska konkurowania krajów o inwestycje zagraniczne przy użyciu standardów ochrony praw człowieka. Ponadto, w ramach badania zaproponowałam nowy wskaźnik human rights distance, obrazujący dystans instytucjonalny między dwoma krajami w zakresie standardów ochrony praw człowieka de facto. W celu zbadania wpływu human rights distance na decyzje inwestorów zmodyfikowałam tradycyjny model grawitacyjny zastępując w nim miarę dystansu geograficznego pomiędzy krajami miarą human rights distance. Uzyskane wyniki sugerują, że inwestorzy preferują lokowanie środków w krajach o zbliżonym poziomie standardów ochrony praw do tego, jaki występuje w ich kraju macierzystym. Drugi artykuł (zatytułowany “Empowerment Rights and Happiness Gap in Post-socialist Countries'' i opublikowany w Central European Economic Journal) dotyczy wpływu standardów ochrony praw człowieka na deklarowany poziom zadowolenia z życia mieszkańców krajów postsocjalistycznych oraz na istnienie luki w poziomie zadowolenia z życia mieszkańców krajów postsocjalistycznych i krajów wysoko rozwiniętych nienależących do grupy państw postsocjalistycznych (happiness gap). Oryginalność tego badania wynika z tego, że zostało ono przeprowadzone nie na zagregowanych miarach standardów ochrony praw i wolności obywatelskich, ale na wskaźnikach odnoszących się do konkretnych praw i wolności tj. wolności zgromadzeń, prawa do swobody wypowiedzi, wolności wyznania, swobody przemieszczania się. Ponadto, po raz pierwszy w badaniach dotyczących determinant happiness gap w krajach postsocjalistycznych jako miarę luki wykorzystano rozbieżność między standardami ochrony praw i wolności de iure i de facto (tzw. de iure – de facto gap). Uzyskane wyniki wskazały na istnienie negatywnego wpływu braku zgodności działań rządu z prawami i wolnościami zawartymi w konstytucji państwa na poziom deklarowanej satysfakcji z życia mieszkańców w krajach postsocjalistycznych oraz na istnienie pozytywnego wpływu braku tej zgodności na wielkość happiness gap. Trzeci artykuł zatytułowany “Are civil liberties contagious? Analysis of determinants of de facto civil rights protection in post-socialist countries” i opublikowany w czasopiśmie naukowym Constitutional Political Economy poświęciłam analizie przestrzennych i nieprzestrzennych determinant ochrony praw i wolności obywatelskich w krajach postsocjalistycznych. Jest to pierwsze kompleksowe badanie czynników warunkujących poziom ochrony praw człowieka w krajach postsocjalistycznych. Zastosowanie podejścia badawczego opartego na modelu przestrzennym pozwoliło na stwierdzenie, że 3 przestrzenne interakcje między krajami są istotnym czynnikiem warunkującym poziom ochrony praw i wolności obywatelskich de facto oraz, że dla niektórych praw i wolności ten efekt jest istotnie rożny dla krajów postsocjalistycznych w porównaniu do reszty świata. Ponadto, dzięki wykorzystaniu różnych rodzajów macierzy wag przestrzennych uzyskałam wyniki, które sugerują, że nie tylko bliskość geograficzna krajów, ale również bliskość kulturowa wpływają na siłę zjawiska przestrzennej dyfuzji ochrony praw i wolności obywatelskich. Udało mi się również zidentyfikować centra dyfuzji standardów ochrony praw i wolności obywatelskich mające największy wpływ na kraje postsocjalistyczne. W czwartym artykule zatytułowanym “On the Relationship Between Civil Liberties and Socio Economic Development in Post-Socialist States” i opublikowanym w czasopiśmie Gospodarka Narodowa połączyłam perspektywy związane ze skutkami i determinantami praw człowieka. Moim głównym celem było zbadanie bezpośredniego związku między swobodami obywatelskimi a rozwojem gospodarczym (mierzonym wzrostem PKB). Dodatkowo w rozszerzonej wersji modelu uwzględniłam istnienie ewentualnych kanałów współzależności między swobodami obywatelskimi a rozwojem gospodarczym. Uzyskane przeze mnie wyniki sugerują, że ścieżki przyczynowo-skutkowe między powyższymi zmiennymi są dwukierunkowe:wzrost gospodarczy jest wrażliwy na zmiany w standardach ochrony swobód obywatelskich, ale też standardy ochrony swobód obywatelskich reagują na zmiany w dynamice wzrostu gospodarczego. Ponadto, uzyskane wyniki wskazują na występowanie kilku ekonomicznych i instytucjonalnych kanałów współzależności między swobodami obywatelskimi a rozwojem gospodarczym w państwach postsocjalistycznych. Są to: inwestycje krajowe, łączna produktywność czynników produkcji i niezależność sądownictwa. Badania zawarte w rozprawie niosą ze sobą kilka rekomendacji politycznych podkreślających znaczenie poziomu ochrony praw człowieka dla rozwoju społeczno-gospodarczego państwa i dla kształtowania relacji obywateli z rządem.

In recent years, along with the intensification of research in the field of institutional economics, and in particular constitutional economics and the economic analysis of law, the sphere of human rights has become the subject of economic research. The economic analysis of human rights is an interdisciplinary topic present both in the economic and legal literature. The research focuses on a number of issues concerning inter alia the effect of human rights protection on the economic development of states, determinants of the scope of protection of rights, and on the relationship between de jure rights (i.e. those specified in the legal provisions of individual countries, in particular, in their constitutions) and de facto rights (i.e. de facto protection of rights). Thisthesisisinscribed in the discussion about the impact of different categories of rights on the economy and society by offering comprehensive analysis of the effects and determinants of human rights protection in post-socialist countries. Post-socialist countries are understood as those situated in Central and Eastern Europe,1 in former Yugoslavia2 and in the former USSR3 . The thesis comprises four papers inquiring into the issue of socio-economic effects and determinants of human rights protection in post-socialist states. The first one is devoted to the analysis of the impact of various categories of human rights on foreign direct investment (FDI) inflow in post-socialist states, while the second one focuses on the influence of empowerment rights on the level of subjective well being of citizens of post-socialist states. The third paper explains the determinants of level of civil rights protection in countries of that region. Finally, the fourth paper combines both perspectives and addresses the question of whether the protection of civil liberties affects economic development, or whether it is economic development that serves as a pre-determinant of a sound system of civil liberties protection. Paper 1 entitled “Human rights protection and foreign direct investment: The case of post‐socialist countries” and published in Economics of Transition and Institutional Change examines the impact of de facto human rights protection in a given country on the level of investment costs(FDI) in that country. The innovative nature of the study stems from several issues related to the addition of a spatial component to the model explaining the impact of protection standards on the level of FDI. I assumed 1 Albania, Bulgaria, Czech Republic, Hungary, Poland, Romania, Slovakia. 2 Bosnia and Herzegovina, Croatia, Montenegro, Macedonia, Serbia, Slovenia. 3 Armenia, Azerbaijan, Belarus, Estonia, Georgia, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Lithuania, Latvia, Moldova, Russia, Tajikistan, Turkmenistan, Ukraine and Uzbekistan. 2 that the investor's propensity to invest in a given country does not depend only on the level of human rights protection in that country, but also on the level of protection observed in neighbouring countries. The use of spatial modelling approach made it possible to identify the phenomenon of competition between countries for foreign investments using the standards of human rights protection. Furthermore, I proposed a new “human rights distance” indicator, illustrating the institutional distance between two countries in terms of de facto human rights protection standards. In order to examine the impact of human rights distance on investors' decisions, I modified the traditional gravity model by replacing the geographical distance between countries with the measure of human rights distance. The results obtained suggest that investors prefer to invest in countries with a similar level of protection standards to that in their home country. Paper 2 entitled “Empowerment Rights and Happiness Gap in Post-socialist Countries'' and published in Central European Economic Journal addresses the impact of human rights protection standards on the declared level of life satisfaction among residents of post-socialist countries and on the existence of the happiness gap. The originality of this study results from the fact that it was conducted on disaggregated measures of standards of the de facto protection of civil rights related to specific rights and freedoms, i.e. freedom of assembly, freedom of expression, freedom of religion, freedom of movement. In addition, for the first time in research on the determinants of the happiness gap in post socialist countries, the measure of the gap between the de jure and de facto standards of protection of rights and freedoms (the so-called de jure - de facto gap) was used. The obtained results indicated the negative impact of the lack of compliance of the government's actions with the declarations contained in the state constitution on the level of the declared level of life satisfaction of the inhabitants of post socialist countries and a positive impact on the size of the happiness gap. Paper 3 entitled “Are civil liberties contagious? Analysis of determinants of de facto civil rights protection in post-socialist countries” and published in Constitutional Political Economy is devoted to the analysis of spatial and aspatial determinants of civil liberties standards of protection in post-socialist countries. This is the first comprehensive study of the determinants of human rights protection for post socialist countries. The chosen empirical approach based on spatial modelling allowed for the conclusion that spatial interactions between countries constitute an important determinant of the level of de facto protection of civil rights and that for some rights and freedoms this effect is significantly different for post-socialist countries as compared to the rest of the world. In addition, thanks to the use of various types of spatial weight matrices, I obtained results that suggest that not only geographical proximity of countries, but also cultural proximity affects the spatial diffusion of the standards of civil rights protection. I also identified centres of diffusion of standards of civil rights protection that have the greatest impact on post-socialist countries. 3 In Paper 4 entitled “On the Relationship Between Civil Liberties and Socio-Economic Development in Post-Socialist States” and published in Gospodarka Narodowa, I combined perspectives related to effects and determinants of human rights. My main focus was on the direct interrelationship of civil liberties and economic development measured by GDP growth. Additionally, in the extended version of the model, I accounted for possible intermediaries between civil liberties and economic development. My results imply that GDP growth in post-socialist states positively reacts to changes in civil liberties, while civil liberties positively react to changes in GDP growth. Moreover, the outcomes of the model suggest the presence of various intermediaries in the relationship between civil liberties and economic development in post-socialist states. These are domestic investment, foreign direct investment, total factor productivity, and judicial independence. The studies included in the thesis entail several policy implications highlighting the relevance of the level of human rights protection for the socio-economic development of the country and for shaping citizens’ relationship with the government