Przywództwo polityczne Prezesa Rady Ministrów w Rzeczypospolitej Polskiej po 1989 roku

Niniejsza rozprawa doktorska podjęła temat aktualny ze względu na zakres czasowy, obejmujący lata 1989-2015. Współczesny był również przedmiot badań, gdyż treść pracy dotyczy organów naczelnych państwa i relacji między nimi, a także przywódców politycznych, których zachowania stanowią obszar badawczy coraz częściej wykorzystywany przez politologów. Postawiono tezę badawczą, iż Prezes Rady Ministrów w systemie politycznym Rzeczypospolitej Polskiej po 1989 roku był przywódcą politycznym, a zjawiska i procesy ustrojowe oraz polityczne zachodzące w kolejnych latach przekształceń systemowych sprzyjały wzmacnianiu się jego przywództwa. W rozdziale pierwszym przedstawiono trzy ujęcia badawcze problematyki przywództwa, zwracając uwagę na ich zalety i wady. Wskazano cechy wyróżniające przywództwo polityczne spośród innych odmian przywództwa. Zbadane zostały relacje znaczeniowe pojęć przywództwo polityczne i władza. Wyjaśniono znaczenie kontekstu instytucjonalnego dla dociekań naukowych na temat przywództwa politycznego i powiązano omawiane zjawisko z płaszczyzną ustrojową oraz urzędem premiera. Wykazano, że każdy szef gabinetu w parlamentarnym systemie rządów, a więc również Prezes Rady Ministrów w polskim systemie politycznym, może być uznany za przywódcę politycznego. Zjawiska związane z udzielaniem i wycofywaniem poparcia instytucjonalnego dla premiera w Polsce w dwóch przełomowych dla niego momentach – powoływania i odwoływania go ze stanowiska – zostały zbadane w drugim rozdziale pracy. Splot okoliczności decydujących o powołaniu konkretnej osoby na urząd Prezesa Rady Ministrów stanowił w dużej mierze genezę jej przywództwa politycznego. Natomiast przyczyny złożenia dymisji przez premiera przekładały się na utratę bądź utrzymanie przez niego jako przywódcę jego dotychczasowych zwolenników. Pokazano wpływ dwóch rodzajów podmiotów: prezydenta oraz liderów ugrupowań politycznych na to, komu powierzano misję stworzenia rządu oraz dlaczego odwołano konkretnego szefa gabinetu. Procesy determinujące przejawy przywództwa politycznego Prezesa Rady Ministrów w rządzie zostały opisane w rozdziale trzecim pracy. Punktem wyjścia badań stała się analiza prawnych i politycznych możliwości posiadanych przez premiera w sferze kształtowania składu osobowego oraz struktury organizacyjnej Rady Ministrów. Zbadana została kwestia oddziaływania posiadanych przez premiera uprawnień składających się na jego władzę organizacyjną, personalną i merytoryczną nad członkami gabinetu na procesy kształtujące jego więź przywódczą ze zwolennikami wewnątrz rządu. Przedmiotem badan w czwartym rozdziale pracy stało się oddziaływanie na przywództwo polityczne premiera procesów kształtujących pozycję ustrojowo-polityczną prezydenta. Zbadano, jaki był zakres tego wpływu oraz jego skutki dla siły i stabilności relacji przywódczej premiera z jego zwolennikami, a także zmienność w czasie tego zjawiska. Starano się również pokazać, jak daleko praktyka polityczna odeszła od dyspozycji norm ustrojowych i jaki to miało wpływ na przywództwo szefa gabinetu. Zanalizowano ustrojowo-polityczne przestrzenie współdziałania premiera i prezydenta jako przywódców politycznych oraz obszary kreujące rywalizację między nimi. W ostatnim rozdziale pracy skoncentrowano się na relacjach Prezesa Rady Ministrów z jego zwolennikami społecznymi. Przedmiotem badań był wpływ społecznego odbioru nowo powołanych premierów na ich kształtujące się przywództwo polityczne oraz dynamika zmian poparcia społecznego dla premierów jako przywódców politycznych. Przyjęcie historycznego i porównawczego spojrzenia na tę problematykę umożliwiło analizowanie zmian zachodzących w obrębie danej instytucji na przestrzeni czasu w połączeniu z ustalaniem cech podobnych bądź odróżniających porównywane podmioty i uwarunkowania. W drugiej części tego rozdziału podjęto próbę określenia, jakimi typami przywódców byli premierzy w polskim systemie politycznym po 1989 roku oraz co wyróżniało styl ich przywództwa.

This doctoral dissertation takes up the current subject because of the time range, covering the years 1989-2015. The subject of research is also contemporary, because the content of the work concerns the state's prime organs and relations between them, as well as political leaders whose behavior is a research area increasingly used by political scientists. A research thesis is put forward that the President of the Council of Ministers in the political system of the Republic of Poland after 1989 was a political leader, and processes taking place in subsequent years of systemic transformation favored the strengthening of his leadership. The first chapter presented three research approaches to the issue of leadership, paying attention to their advantages and disadvantages. The features distinguishing political leadership from other types of leadership were indicated. The semantic relations of the concepts of political leadership and public authority were examined. The meaning of the institutional context for research on political leadership was explained. It was shown that every head of the cabinet in the parliamentary system of government, and thus also the prime minister in the Polish political system, can be recognized as a political leader. The phenomena related to the granting and withdrawal of institutional support for the prime minister in Poland in two crucial moments for him - appointment and dismissal from his position - were examined in the second chapter of the work. The coincidence of circumstances determining the appointment of a particular person to the office of the President of the Council of Ministers was largely the genesis of his political leadership. The reasons for the resignation of the prime minister translated into the loss or maintenance of his followers. The influence of two types of entities was shown: the president and leaders of political parties who entrusting the mission of creating the government or demanding the dismissal of the prime minister. The processes determining the manifestations of political leadership of the prime minister in the government was described in the third chapter of the work. The starting point of the research was the analysis of the legal and political possibilities possessed by the prime minister in the sphere of shaping the personal and the organizational structure of the Council of Ministers. The issue of the impact of the prime minister's powers making up his organizational, personal and meritorical authority over the cabinet members on the processes forming his leadership relationship with the followers within the government was examined. The subject of the research in the fourth chapter of the work was the influence on the political leadership of the prime minister shaping the political and political position of the president. It was examined the scope of this influence and its effects on the strength and stability of the prime minister's relations with his followers. It was also tried to show how far political practice departed from the norms and how it influenced the leadership of the President of the Council of Ministers. The political areas of cooperation between the prime minister and the president as political leaders and their competences creating competition between them were analyzed. The last chapter of the work focuses on the relations of the prime minister with his social followers. The subject of the research was the impact of public reception of newly appointed prime ministers on their emerging political leadership and the dynamics of changes in social support for prime ministers as political leaders. In the second part of this chapter, an attempt was made to determine what types of leaders were the prime ministers in the Polish political system after 1989 and what distinguished their leadership style.