Mit starożytności w filozofii historii rewolucjonistów francuskich

W pracy próbuję wskazać na istnienie pewnego rodzaju zależności między programami politycznymi różnych środowisk politycznych rewolucji francuskiej a ich stosunkiem do dziedzictwa starożytnego. W toku wywodu skupiam się przede wszystkim na stronnictwie jakobińskim, w szczególności postaciach Maksymiliana Robespierre’a i Louisa Saint-Justa. W pismach tych polityków antyk urasta do rangi mitu “raju utraconego”, do którego powrót staje się niezbędnym elementem regeneracji społecznej, która z kolei jest warunkiem koniecznym “dopełnienia się” rewolucji. Tego rodzaju spojrzenie na starożytność próbuję umieścić w dwóch kontekstach: 1) historii pojęcia “rewolucji”; 2) sposobu pojmowania procesu historycznego jako takiego (co nazywam filozofią historii). Zestawienie tych dwóch perspektyw prowadzi mnie do wniosku, że to właśnie bardzo szczególny stosunek jakobinów (czy szerzej: środowisk konwentualnej “Góry”) do antyku stoi za ich filozofią historii. Osadzenie zaś tego rodzaju myślenia o historii we współczesnych jakobinom wydarzeniach rewolucji francuskiej prowadzi do nietypowego rozumienia pojęcia rewolucji jako takiego, które znajduje się gdzieś pomiędzy absolutyzującym antyk myśleniem restauratorskim, a zupełnie nowoczesnym postrzeganiem rewolucji jako motoru liniowo rozumianego postępu. To właśnie w perspektywie historii pojęcia rewolucji na wierzch wydobywa się ogromna niejednoznaczność tego rodzaju myślenia, które zdaje się być połączeniem dwóch świadomości czasu: kosmologicznej i historycznej.

In the essay I try to point out some kind of a relation between political programs of different political fractions during the French revolution and their attitude towards antiquity. I focus mainly on the jacobin fraction, especially on Maximilian Robespierre and Louis Saint-Just. In their works antiquity becomes a myth of the 'paradise lost', to which return is a condition sine qua non of 'completing' the revolution. I try to put this perspective in two contexts: 1) the history of the idea of 'revolution' itself; 2) understanding the historical process itself (that's what I understand as a 'philosophy of history'). Referring these to contexts to each other leads me to a conclusion that this very peculiar attitude of jacobins towards antiquity is the reason for their philosophy of history. Putting this attitude in the history of the French revolution context leads to rather bizzare view of revolution as something in between 'absolutization' of antiquity and revolution as an engine of progress (understood as something linear). In the historical perspective of the idea of 'revolution' one can see the ambiguity of this kind of thinking about history which seems to be a mixture of two types of 'time consciousnesses': a cosmological one and a historical one.