Prawne aspekty nadzoru właścicielskiego nad jednoosobową spółką Skarbu Państwa

Przedmiotem rozprawy są prawne mechanizmy zapewniające państwu możliwość zabezpieczenia swojego interesu w spółkach kapitałowych utworzonych w oparciu o mienie państwowe. Zasady funkcjonowania spółek kapitałowych, jako formy organizacyjnej prawa prywatnego, określają zasadniczo przepisy Kodeksu spółek handlowych. Niemniej jednak fakt, że wspólnikiem lub akcjonariuszem w konkretnej spółce jest Skarb Państwa skutkuje objęciem jej szczególnymi regulacjami. Prawodawca poświęca spółkom z udziałem Skarbu Państwa szczególne zainteresowanie i powołuje do życia szereg norm adresowanych wyłącznie do nich. Posiadają one swój własny reżim prawny. Okoliczność ta warunkuje główne pytanie badawcze stawiane w pracy: na ile regulacje te różnicują sytuację prawną państwa jako fundatora majątku spółki w stosunku do sytuacji będącej udziałem podmiotu prywatnego? Odpowiedź na postawione pytanie wiąże się zaś z koniecznością przeprowadzenia analizy szerszego zagadnienia, tj. ustalenia differentia specifica spółek z udziałem Skarbu Państwa. Zasadniczą tezą stawianą w pracy jest uznanie, że zaangażowanie państwa w strukturze kapitałowej spółki ma odmienny jakościowo charakter od zaangażowania podmiotu prywatnego. Ta odmienność sytuacji państwa występującego w charakterze akcjonariusza i wspólnika dotyczy tak przyczyny jego udziału w spółce, jak i potencjalnie szerszych możliwości oddziaływania na jej funkcjonowanie. Postawiona teza bazuje na dwóch aksjomatach. Po pierwsze, państwo w odróżnieniu od obywatela nie może być adresatem żadnej formuły wolnościowej, a wszelkie podejmowane przez nie działania pozostają zdeterminowane przepisami prawa. Tak też zaangażowanie mienia państwowego w spółkach kapitałowych musi mieć swoją podstawę normatywną. Po drugie, z uwagi na dychotomiczną naturę, państwo wyraża swoją wolę poprzez organy korzystając niekiedy równolegle z publiczno- i prywatnoprawnej podmiotowości, co obejmuje także kwestie związane z kształtowaniem stosunków prawnych dotyczących mienia państwowego. Weryfikacja postawionej tezy została przeprowadzona na przykładzie realizacji swoiście rozumianej funkcji nadzoru właścicielskiego nad jednoosobowymi spółkami Skarbu Państwa. Zawężenie zainteresowania przedmiotową problematyką do spółek jednoosobowych wynikało z założenia, że spółki te w sposób najdalej idący różnić się muszą od spółek z wyłącznym udziałem podmiotów prywatnych. Rozmiar zaangażowania kapitałowego państwa w strukturze właścicielskiej spółki ma ostatecznie wpływ na ukształtowanie jej statusu prawnego. Jak wykazały to ustalenia poczynione w rozprawie, jednoosobowe spółki Skarbu Państwa różnią się także istotnie od spółek z jego udziałem częściowym, zarówno jeśli chodzi o zasady funkcjonowania, jak i cel ich działalności.