Epistemiczny efekt efektu ubocznego a wiedza na temat konsekwencji działania

Epistemiczny efekt efektu ubocznego (ang. epistemic side-effect effect, dalej ESEE) polega na zaobserwowanej empirycznie asymetrii w przypisywaniu wiedzy: ludzie chętniej przypisują podmiotom wiedzę na temat skutku ubocznego ich działań, jeśli skutek ten jest pod pewnymi względami negatywny, niż w sytuacjach, w których jest on neutralny lub pozytywny (Beebe, Buckwalter 2010). W pracy omawiam wyniki dotychczasowych badań ilościowych nad ESEE oraz analizuję istniejące teorie wyjaśniające ten efekt, koncentrując się głównie na teorii doksastyczno-heurystycznej (Alfano, Beebe, Robinson, 2012) i hipotezie konsekwencyjnej (Paprzycka-Hausman, 2020). W części empirycznej pracy przedstawiam wyniki badania jakościowego prowadzonego metodą wywiadu ustrukturyzowanego. W czasie wywiadów badanym przedstawiono scenariusze Knobe’owskie z wysokim i niskim prawdopodobieństwem wystąpienia efektu ubocznego oraz rozmawiano z nimi na temat tego, czy uważają, że ich bohater miał wiedzę oraz proszono o wyjaśnienie. Celem badania było ustalenie, czy widoczne w odpowiedziach uczestników wzorce odpowiedzi dają się zinterpretować w kategoriach proponowanych przez dwa badane wyjaśnienia ESEE. Na 63 badanych zdecydowana większość – 35 badanych – odpowiadała zgodnie z hipotezą konsekwencyjną, przypisując sens konsekwencyjny w przypadkach niskiego szkodzenia środowisku, a w innych przypadkach zazwyczaj przypisując sens predykcyjny. Natomiast 16 odpowiadało z duchem teorii doksastyczno-heurystycznej.

The epistemic side-effect effect (ESEE) consists in an empirically observed asymmetry in the attribution of knowledge: people are more likely to attribute to entities knowledge about the side effect of their actions if this effect is in some aspects negative than in situations where in which it is neutral or positive (Beebe, Buckwalter 2010). In this work, I discuss the results of current quantitative research on ESEE and analyze existing theories explaining this effect, focusing mainly on the doxastic-heuristic account (Alfano, Beebe, Robinson, 2012) and the consequence account (Paprzycka-Hausman, 2020). In the empirical part of the work, I present the results of a qualitative study conducted using the structured interview method. During the interviews, respondents were presented with Knobe's scenarios with a high and low probability of a side effect, and were asked whether they believed their protagonist had knowledge and asked for an explanation. The aim of the study was to determine whether the response patterns evident in participants' responses could be interpreted in terms of the categories proposed by the two ESEE explanations under study. Out of 63 respondents, the vast majority - 35 respondents - answered in accordance with the consequence account, assigning a consequential sense in cases of low environmental damage, and in other cases usually assigning a predictive sense. However, 16 responded accordingly to the doxastic-heuristic account.