Typologia doktryn polityczno-prawnych

Opracowania metodologiczne związane z prowadzeniem badań z zakresu filozoficznych podstaw funkcjonowania państwa i prawa proponowane były już niejednokrotnie. Klasyczne prace, jak np. Franciszka Ryszki Nauka o polityce. Rozważania metodologiczne, pozostając podstawą dla edukacji kolejnych pokoleń prawników i politologów zajmujących się systematycznym badaniem doktryn czy myśli politycznej i prawnej; mimo swojej niewątpliwej wartości i użyteczności zdołały zostać już nadszarpnięte zębem czasu. Widać to w szczególności w stosowanej terminologii, związanej, z jednej strony, z warunkami politycznymi, w jakich opracowania te były publikowane, z drugiej – przyjętą podówczas praktyką analizy stricte doktryn, niekoniecznie pojedynczych myśli czy idei. Opracowania nowsze, jak dotychczas, nie pozwoliły ujednolicić siatki pojęciowej – na co wskazuje Hubert Izdebski. Widać w nich natomiast próbę wprowadzenia w szerszym zakresie skal i modeli, które umożliwiłyby prezentację, zestawienie i porównanie różnych doktryn, myśli czy ideologii. Dorobek ten nie pozostaje bez uwagi i może okazać się szczególnie cenny dla ujednolicenia terminologicznego w sytuacji występowania mnogości definicji pojęć zasadniczych. Celem mojej pracy było więc wprowadzenie syntetycznego ujęcia sposobu klasyfikacji poszczególnych doktryn polityczno-prawnych. Tezą główną pracy było natomiast to, że wskazując na podstawowe wartości oraz wizje antropologiczne, do jakich odwołują się poszczególne doktryny polityczno-prawne, możliwe jest przedstawienie zamkniętego, rozłącznego i zupełnego systemu ich klasyfikacji. Dla weryfikacji powyższej tezy wprowadzone zostały następujące tezy pomocnicze: dotychczas zaprezentowane model klasyfikacji nie spełniają warunków zupełności (nie obejmują całego spektrum polityczno-prawnego); dotychczasowe modele wychodzą ze zbyt wąskich lub niespójnych podstaw teoretycznych i metodologicznych; ideologie i doktryny odwołują się zarówno do katalogu aksjologicznego, jak i ustalonej wizji antropologicznej; istnieją trzy podstawowe koncepcje antropologiczne oraz odpowiadające im systemy aksjologiczne, które w różnym stopniu są obecne w doktrynach polityczno-prawnych; możliwe jest wskazanie stopnia realizacji postulatów wynikających z aksjologii i antropologii w ramach poszczególnych doktryn polityczno-prawnych. Struktura pracy pozostała natomiast odzwierciedleniem przyjętej metodologii. Ta zaś wskazuje na potrzebę krytycznej analizy modeli dotychczas zaprezentowanych, a w dalszej kolejności weryfikacji przyjętych, w wyniku studiów nad literaturą przedmiotu, założeń dotyczących budowy nowej koncepcji prezentacji spektrum polityczno-prawnego. Przyjmując natomiast – jako element pierwszej weryfikacji poprawności konstrukcji modelu – za zasadne zmierzenie się z możliwymi wobec niego zarzutami, ostatni rozdział poświęcony został otwarciu polemiki. Każdy z rozdziałów jest poprzedzony krótką prezentacją zawartości, wskazaniem celu jaki mu został wyznaczony oraz związku z pozostałą częścią pracy. Zabieg ten został zastosowany dla płynniejszego połączenia poszczególnych elementów oraz wskazania na zagadnienia, które w innym rozwiązaniu mogłyby zostać pominięte. Struktura rozdziałów zawiera w sobie również krótkie podsumowanie, które wynika z potrzeby rozliczenia się ze wskazanymi do weryfikacji w danej partii pracy tezami pomocniczymi. Taki układ pozwala również na rozdzielenie treści istotnych dla zamknięcia rozdziałów, jako pewnych krótszych form, oraz zakończenia pracy jako całości. Dzięki temu Czytelnik może w dogodny sposób sięgnąć do tych wniosków, które pozostają w polu jego zainteresowania. Wnioski końcowe – w efekcie – nie pozostaną prostą sumą podsumowań cząstkowych i skupią się przede wszystkim na rozliczeniu z podstawowymi założeniami i tezą główną pracy. Przechodząc do krótkiej prezentacji oraz oceny wykorzystanej literatury oraz źródeł, wskazać należy na pewną dysproporcję pomiędzy opracowaniami odwołującymi się do teorii normatywnych (wartościujących), prac o charakterze – w dużej mierze lub głównie – pomocy dydaktycznych oraz będących wypowiedziami merytorycznymi a publikacjami teoretycznymi i metodologicznymi. Sytuacja ta jednak tym bardziej zachęcała do podjęcia tematu dotyczącego tych dwóch obszarów. W toku wywodu, poszczególne tezy pomocnicze zostały zweryfikowane w kolejnych rozdziałach. Sposób ich prawdziwości został natomiast określony w podsumowaniach poszczególnych rozdziałów. Wskazane zostały na nim trzy ideologie podstawowe (określone w tekście jako ideologie czyste). Traktowane one są jako weberowskie typy idealne, co pozwala na niezagospodarowanie punktów ekstremum przez którąkolwiek z doktryn klasyfikowanych, a obrębie postulowanego systemu. W punktach pomiędzy typami idealnymi wskazane zostały dodatkowe ideologie uszczegóławiające sposób klasyfikacji (tzw. ideologie synkretyczne). Mimo, iż można je (wedle tez pracy) sprowadzić do twórczego zestawienia wartości i wizji antropologicznych ideologii podstawowych, to ich trwała obecność w przestrzeni społecznej sugeruje potrzebę uwzględnienia ich w modelu. Dodatkowo wyróżniona została siódma pozycja – nieideologia. Jest ona bezpośrednią konsekwencją przyjęcia definicji operacyjnej ideologii jako relatywnie spójnego zestawu faktów empirycznych, przekonań normatywnych i myśli, skupiających się na problemie natury ludzkiej, procesów historycznych oraz rozwiązań socjo-politycznych, w tym w zakresie prawa. Próba czerpania z dorobków wszystkich trzech podstawowych typów idealnych musi doprowadzić do wypaczenia pierwotnych znaczeń i definicji. Te zaś pozwalają utrzymać spójność całej konstrukcji myślowej. Model prócz swojej podstawowej funkcji, tj. klasyfikacji doktryn (przypomnijmy – rozumianych jako wykład poszczególnych autorów lub szkól myślenia o prawie i polityce), jest również graficznym odwzorowaniem zależności pomiędzy nimi. W pierwszej kolejności, pozwala zaobserwować zbliżanie się do nieideologicznego centrum w miarę oddalania się od typów idealnych ideologii podstawowych. Tym samym ideologie synkretyczne (socjalny liberalizm, konserwatywny liberalizm i konserwatywny socjalizm) znajdują się o połowę bliżej centrum modelu (punktu nieideologii). Pozwala również na zaobserwowanie zależności takich jak przeciwieństwo i sprzeczność. Każda ideologia podstawowa pozostaje w relacji przeciwieństwa do pozostałych. Każda ideologia synkretyczna pozostaje natomiast w relacji sprzeczności z jedną z ideologii czystych (podstawowych). Pozwala to prześledzić (co jest jednak dalece bardziej użyteczne dla badaczy polityki niż prawa) osie sporu w obrębie myśli polityczno-prawnej oraz zrozumieć próby przesunięcia kategorialnego (zmiany etykiet) doktryn prezentowanych przez oponentów politycznych. Co więcej, odwzorowanie graficzne (zgodnie z postulatami innych autorów modeli przestrzennych) pozwala na zaprezentowanie względności postrzegania rzeczywistości społecznej przez poszczególne osoby reprezentujące odmienne sposoby myślenia o prawie i polityce. Dla socjalisty doktryna komunistyczna i społeczna nauka kościoła katolickiego będą stanowić punkty ekstremum, natomiast dla libertarianina wszystkie te wcześniejsze pozycje będą zdawały się skupiskami poglądów wielce do siebie podobnych. Sama typologia doktryn w obrębie spektrum może być dokonana na dwa sposoby. Pierwszy odwołuje się do metod jakościowych i polega na analizie porównawczej założeń antropologicznych i aksjologicznych danej doktryny względem ideologii. Im większa zbieżność tym doktryna powinna zostać oznaczona bliżej danej ideologii. Drugi sposób wymaga, po pierwsze, zastosowania metod ilościowych, po drugie zaś, sporządzenia kwestionariusza na wzór tego wykorzystywanego przy badaniach postaw politycznych na potrzeby oznaczenia ich na diagramie Nolana. Odwołując się do założeń danej doktryny badacz odpowiadałby na pytania jej dotyczące i przemieszczał się po siatce wyrysowanej względem dwusiecznych będących trzema podstawowymi osiami. Przyjęcie tej drugiej perspektywy oznacza bezwzględne potwierdzenie tezy o sprzeczności ideologii znajdujących się na krańcach poszczególnych wysokości trójkąta. W takim przypadku możliwe jest bowiem oznaczenie wartości na osiach. O ile zastosowanie metod ilościowych zawsze wydaje się obiektywizujące wyniki badań, o tyle właściwsze, ze względu na (jednak filozoficzną) materię analizowanych bytów, jest wykorzystanie analizy komparatystycznej. Rzetelne porównanie założeń stojących za doktryną pozwala bowiem w sposób bezsprzeczny wskazać jej pozycję na spektrum polityczno-prawnym. Potrzeba dalszego prowadzenia badań w tym zakresie związana jest przede wszystkim z krytycznym spojrzeniem na model oraz próbą wykorzystania go w badaniach. Nawet najrzetelniejsze założenia teoretyczne powinny bowiem zostać poddane weryfikacji w praktyce. W szczególności zaś te, co do których wskazać można było zastrzeżenia już na etapie ich konstruowania. Dużą nadzieją jest również, że praca ta stanie się przyczynkiem do poszerzenia zakresu prac w obszarze metodologii i teorii badań nad doktrynami, który, jak zostało zauważone we wstępie, charakteryzuje się znaczącą dysproporcją w porównaniu do dużej ilości wypowiedzi merytorycznych.

Studies related to the conduct methodological research on the philosophical foundations of the state and its laws have often been proposed. Classical works, such as. Francis Ryszka Nauka o polityce. Rozważania metodologiczne, being the basis for the education of the next generations of lawyers and political scientists involved in the systematic study of doctrines and political and legal thought; Despite its undeniable value and relevance have been strained managed to be the tooth of time. This can be seen particularly in the terminology related, on the one hand, the political conditions in which these studies were published, on the other - adopted then practice analysis strictly doctrine, not necessarily the individual thoughts or ideas. Newer works, as yet, not helped unify the conceptual network - as evidenced by Hubert Izdebski. You can see them while the attempt to introduce a wider range of scales and models that enable the presentation and comparison of the various doctrines of thought or ideology. This acquis is not without attention and may prove particularly valuable to standardize terminology in presence of the multitude of definitions of concepts essential. The aim of my work was therefore the introduction of synthesising method of classification of individual political and legal doctrines. The main thesis of this work was that pointing to the fundamental values and anthropological visions to which link the various political and legal doctrines, it is possible to present a closed, disjoint and complete system of classification. For verification of this thesis were introduced following auxiliary theses: classification model presented so far do not meet the conditions of completely (do not cover the whole spectrum of political and legal); previous models come with too narrow or inconsistent theoretical and methodological foundations; ideologies and doctrines refer both to the directory axiological and anthropological vision established; There are three basic anthropological concepts and corresponding axiological systems, which to varying degrees are present in the political and legal doctrines; it is possible to identify the degree of implementation of the demands resulting from axiology and anthropology within individual political and legal doctrines. The structure of the work while remaining a reflection of the methodology employed. This and points to the need for a critical analysis of the models so far presented, followed by the adopted as a result of the study of literature on the subject, assumptions concerning the construction of a new concept of presenting the spectrum of political and legal system. Assuming the other hand - as a first validation construction of the model - it reasonable to deal with possible charges against him, the last chapter was devoted to the opening of polemics. Each chapter is preceded by a short presentation of the contents, indicating to which he was appointed and the relationship with the rest of the work. This treatment has been used for smoother various elements are combined and guidance on issues that alternatively could be omitted. All chapters contains a brief summary, which stems from the settlement with the ones stated for verification the supporting theses. This arrangement also allows the separation of content relevant to the closure sections, as some shorter form, and the end of work as a whole. As a result, the reader can conveniently reach these conclusions, which remain in his field of interest. Conclusion - in effect - does not remain simple sum of the partial summaries and will focus primarily on the account of the basic assumptions and the main thesis work. Moving to a short presentation and evaluation of literature and sources used, it should be noted a certain disproportion between works making reference to the theory of normative (evaluative), the work of nature - largely or mainly - teaching aids, and of the statements of substantive and theoretical and methodological publications. However, this situation all the more encouraged to take up the topic concerning these two areas. In the course of argument, the individual auxiliary thesis has been verified in subsequent chapters. The way their authenticity, however, was determined in summaries of individual chapters. It was on the three core ideologies (as defined in the text as ideologies clean). They are treated as Weberian ideal types, which allows for undeveloped extreme points by any of the doctrines classified, and within the proposed system. The points between the ideal types have been indicated additional ideologies that particularise a classification (ie. syncretic ideologies). Although it can be (according to also work) to bring the creative vision statement of values and fundamental anthropological ideologies, their continued presence in the social space suggests the need to include them in the model. In addition, it was awarded seventh position – non-ideology. It is a direct consequence of the adoption of an operational definition of ideology as a relatively coherent set of empirical facts, normative beliefs and thoughts, focusing on the problem of human nature, historical processes and socio-political solutions, including in the field of law. Trying to draw the accomplishments of all three basic types of ideal must lead to a distortion of the original meaning and definition. These in turn help to maintain the coherence of the whole structure of thought. Model in addition to its primary function, ie. The classification of doctrines (recall - understood as a lecture by individual authors or schools of thinking about law and politics), is also a graphical representation relationship between them. First, lets see approach to non-ideological center as it moves away from the ideal types of basic ideology. Thus, the syncretic ideologies (social liberalism, conservative liberalism and conservative socialism) are about half closer to the center of the model (point of non-ideology). It also allows you to observe dependencies such as contrast and contradiction. Each basic ideology is in relation to the rest of opposites. Each syncretic ideology remains however in relation contradicts one of the ideology of pure (basic). This allows you to track (which is, however, far more useful for researchers, policy than the right) axes dispute within the political and legal thinking and trying to understand the categorical shift (change label) doctrines presented by political opponents. Moreover, the graphical representation (in accordance with the demands of other authors spatial models) allows the presentation of the relativity of perception of social reality by individuals representing the different ways of thinking about law and politics. For a socialist communist doctrine and the social teaching of the Catholic Church will be the extreme points, while for the libertarian all these previous items will seemed to clusters of views very similar to each other. Typology same doctrines within the spectrum can be done in two ways. The first refers to methods of qualitative and is based on a comparative analysis of anthropological and axiological assumptions of the doctrine in relation to ideology. The greater convergence of the doctrine should be determined closer to the ideology. The second way requires, first, the application of quantitative methods and, secondly, the preparation of the questionnaire modeled on that used by the study of political attitudes on the need to mark them on the diagram Nolan. Referring to the principles of the doctrine researcher correspond questions her about and move around the grid of drawn relative to bisectors being the three main axes. The adoption of this second perspective is absolute confirmation of the thesis of the contradictions of ideology located at the ends of each height triangle. In this case, it is possible because the designation values on the axes. While the use of quantitative methods always seem to objective test results, so much more appropriate, due to (but philosophical) analyzed the matter of beings, it is to use comparative analysis. A fair comparison of the assumptions behind the doctrine because it allows is indisputably indicate its position on the political and legal spectrum. The need for further research in this area is mainly connected with a critical look at the model and attempt to use it in research. Even the most reliable theoretical assumptions should in fact be verified in practice. In particular, those for which could indicate reservations at the stage of constructing them. The big hope is also that this work will become a contribution to broadening the scope of work in the area of methodology and theory, research doctrines, which, as was noted in the introduction, characterized by a significant disproportion in comparison to the large amount of substantive statements.